عقل و عشق در ديوان خاقاني

خاقاني از قله¬هاي بلند علم و ادب ايران زمين و مايه¬ي سرافرازي و مباهات است. او يكي از مبارزان با فلسفه و فلاسفه در عصر خود است و با تأسي از انديشه هاي زمان خود اينگونه تقسيم¬بندي از عقل ارائه مي كند: عقل جهان طلب و عقل خداپرست. عقل، مظهر حق در وجود آدمي و اشرف پديده¬ها است. از نظر خاقاني عقلي داراي ارزش است كه ما را به باري تعالي نزديك كند، غير از آن عقل آفت است. عقل پير راه، مركب لاهوت، صيقل دهنده و باعث جلاي روح است. به اعتقاد او در راه عشق، بايد نعل پي صوفيان بود و هستي ما در كوي عشق جايگاهي ندارد و عقل شحنه ي راه فنا است. عشق بهين گوهري است كه جايگاه آن دل و عشق زبان دان آن است. شيوه بيان او بر پديدآوردن معني ناآشنا و آفريدن تعبيرات تازه است. دقت در توصيف كه موجد تشبيهاي غريب و تعبيرهاي بي¬سابقه است از ويژگي سخن او است. در اين مقاله تلاش شده است با استناد به نمونه¬هايي از مخالفت خاقاني با فلسفه، ديدگاه او در خصوص عقل و عشق و تضاد عقل و عشق بيان شود.