بررسي عناصر داستاني حكايت خواجه ي زوزن» در گلستان سعدي

اغلب مضمون هاي سنّتي ادبيات ما در قالب داستان آمده اند؛ چه مضامين اخلاقي و چه مضامين حماسي و غنايي؛ پس شايسته و بايسته است كه به اين مضامين نگاهي داستاني داشته باشيم و عناصر داستاني آن ها را مورد بررسي و تحليل قرار دهيم. سوال اصلي كه هدف و انگيزه ي بنده در نوشتن اين مقاله شد، اين است كه، منظومه هاي گذشته از حيث اصول داستان نويسي از چه ويژگي هايي برخوردارند؟ با توجه به اين سوال بر آن شديم تا حكايت «خواجه ي زوزن» از گلستان سعدي شاعر قرن هشتم را از اين منظر مورد تحليل قرار دهيم. ابتدا در مقدمه به صورت مختصر به گلستان و منصف آن پرداخته و سپس با آوردن حكايت خواجه ي زوزن و خلاصه ي آن، عناصر داستاني آن را در محورهايي چون: ويژگي هاي طرح داستان، عناصر موجود در طرح داستان، پيرنگ داستان، زاويه ديد، شخصيت و شخصيت پردازي، صحنه پردازي، لحن، گفتگو مورد مدّاقه قرار داده ايم. حاصل اين تحليل ها به صورت جدولي در پايان آمده و نشان مي دهد كه اين حكايت طرحي ساده و قابل باور دارد و داراي پيرنگي باز است و حوادث طبيعي بر حوادث غير واقعي آن غلبه دارد، شخصيت ها متعدد است و ثابت و ايستا مي باشند، و شخصيت پردازي ها با شيوه ي توصيف مستقيم صورت گرفته است. زاويه ديد اثر داناي كل است و از زبان سوم شخص مفرد مطرح مي گردد. صحنه پردازي ها در داستان جايگاه ويژه اي دارند و حكايت داراي لحني ثابت است و با شخصيت ها و صحنه هاي داستان تناسب دارد، كه اين ويژگي از خصوصيات ديگر اين حكايت محسوب مي شود.