نقد اسطوره‌اي شعر «مرد و مركب» از مهدي اخوان ثالث

نقد اسطوره‌گرا از رويكردهاي اصلي نقد ادبي معاصر است كه با بررسي تأثير نيروهاي پويا و ذاتي برخاسته از اعماق روان جمعي بشر، كمك شاياني به تحليل و درك متون ادبي مي‌كند. با توجه به ارتباط ناگسستني ادبيات و اسطوره و نيز آشنايي ژرف اخوان ثالث با اسطوره‌ها به ويژه اسطوره هاي ايراني و تجلي پربسامد آن در سروده‌هاي او، نمي‌توان بدون آشنايي با مباني نقد اسطوره‌گرا به دنياي پر رمز و رازِ ذهن و زبان وي راه يافت. «مرد و مركب» از سروده‌هاي روايي است كه اخوان ثالث آن را در دوران اوج شاعري سروده و در دفتر «از اين اوستا» گنجانده است. در اين مقاله برآنيم كه با روش تحليلي-تطبيقي و با رويكردي اسطوره‌گرايانه به نقد و بررسي سرودۀ «مرد و مركب» بپردازيم؛ بنابراين پس از مقدمه‌اي درباره اسطوره و مباني نقد اسطوره‌گرا، بر اساس نظريه‌هاي سرنموني كارل يونگ، تك‌اسطوره جوزف كمبل و نيز انديشه‌هاي ميرچا الياده و ديگران، تأثير بنمايه‌هاي اسطوره‌اي را در شكل‌گيري سرودۀ «مرد و مركب»، نشان دهيم و در فرجام نيز به مواردي از اسطوره‌شكني سراينده اشاره شده است. به طور كلي اين سروده اولاً شباهت‌هاي زيادي با ساختار اسطوره‌‌ها دارد، ثانياً موارد فراواني را نيز در خود جاي داده است كه نشان از اسطوره‌شكني و واسازي و تغيير طرح و ساختار روايت هاي اسطوره‌اي دارد.