تحليل تطبيقي محتواي شكواييه در قصايد متنبي و خاقاني

Comparative Analysis of Complaints in Mutanabbi and Khaghani s Odes

متنبي و خاقاني، يكي از شاعران عرب و ديگري از شاعران پارس در دو اقليم متفاوت، شاعران برجسته‌ي دوران خود هستند كه هركدام شكواييه‌هايي در زمينه‌هاي مختلف شخصي، اجتماعي و فلسفي سروده‌اند. شكواييه‌هاي اين دو شاعر داراي وجوه اشتراك و تمايزاتي هستند كه اين مقاله برآنست تا به شيوه‌ي تحليل محتوا آنها را بررسي كند. نتايج تحقيق حاكي از آن است كه در شعر اين دو شاعر انواع شكواييه‌هاي فلسفي (شكايت از دستگاه آفرينش، دنيا، ناسازگاري بخت، فلك و گردش آسمان و...)، اجتماعي(شكايت از نابرابري هاي اجتماعي، ناداني و فساد اخلاقي عوام و...) و شخصي(شكايت از ضعف جسماني، پريشان حالي،ناتواني، خواري و بي‌كسي، تنهايي و بي‌همدمي، ناداري، بي‌قدري اهل فضل و هنر و بي‌توجهي ممدوح و ...)ديده مي‌شود. هرچند اغلب آميزه‌اي از اين انواع را در شكواييه‌اي واحد نيز مي‌توان يافت. در قصايد متنبي شكواييه‌هاي اجتماعي به خصوص شكايت از حاسدان شايعه پراكن و سپس شكواييه‌هاي فلسفي بسامد بيشتري دارند و متنبي به شكواييه‌هاي شخصي كمتر توجه كرده است اما نمود بارز شكواييه‌هاي خاقاني در شكايت‌هاي شخصي او است؛ لذا در مجموع مي‌توان گفت كه شكواييه‌هاي اجتماعي نسبت به شكايت‌هاي شخصي و فلسفي در قصايد خاقاني بسامد كمتري دارند. به نظر مي‌رسد دليل اين امر را مي‌توان در طرز نگاه و تفكر دو شاعر جستجو كرد؛ متنبي شاعري است كه به مسائل اجتماعي توجهي خاص دارد اما خاقاني شاعري است حساس و زودرنج با روحيه‌ي برتري‌طلبي كه به مسائل و مشكلات شخصي خود بيشتر مي‌انديشد.

utanabbi and Khaghani, one among Arab poets and the other of persian poets in two different geographical cultures, are prominent poets in their era who have composed complaints in different themes of personal, social and philosophical. These two poets complaints have similarities and differences which have been examined by content analysis method in this article. The results of the research indicate that various kinds of complaints can be seen in their poems, especially: philosophical complaints (complaints of creation, world, incompatibility, felucca and circulation of the sky ), social complaints (complain of social inequalities, ignorance and moral corruption and ) and personal complaints (complaints of physical weakness, turmoil, disability, ignominy and loneliness, poverty). However, often a combination of these types can also be found simultaneously in one poem. In Mutanabi odes social complaint - particularly complaint of jealous rumors - and after that philosophical complaints have a high frequency., but in Khaghani s odes personal complaints have a notable appearance. It seems that the reason for this difference refers to their attitude to life and worldwide view. Mutanabbi is a Poet who has a particular attention to social issues, but Khaghani is a supremacist poet who cares more to personal issues and problems.