تأملي پيرامون تعريف هويّت ايراني اسلامي در شهر و معماري ( با نگاهي به مفهوم جهان بيني و فرهنگ )

معماري امري فرهنگي و متكي بر پايه تلقي سفارش دهندگان، سازندگان، بهره برداران و اداره كننده گان اثر، از معناي انسان و معناي زندگيِ مطلوب و غايت زندگي و بطور خلاصه برگرفته از جهان بيني و فرهنگ آنها مي¬باشد. بنابراين هويّت هر شهر و معماري را مي¬توان به هويّت جامعه اي كه در طي زمان در تعامل با آن شهر و معماري است و آن را شكل داده نسبت داد. اطلاقِ اصطلاح شهر و معماري ايراني اسلامي ناظر به برخورداري اين آثار از ويژگيهايي است كه تجميع آنها يا بخشي از آنها در يك اثر، مي¬تواند آن اثر را در زمره آثاري قرار دهد كه در سرزمين ايران، پس از پذيرش و اعتقاد به جهان بيني توحيدي اسلام به دست ايرانيان مسلمان، به منصه ظهور رسيده يا بايد برسد، تا زندگيِ مبتني بر فرهنگ ايراني اسلامي در محيط مصنوع، با سهولت بيشتري جريان يابد. اين آثار از نظر ويژگيهاي كالبدي و معناي مستخرج از آن، برخوردار از اصولي هستند كه مي¬توان بخش قابل توجهي از آنها را برگرفته از اصول و ارزشهايي دانست كه در زندگي جامعه ايرانيان مسلمان، متأثر از جهان بيني اسلامي و فرهنگ اصيل ايراني جريان داشته و امروز هم با فراز و فرودهايي بن مايه هاي اين جهان بيني و فرهنگ به قوت خود باقي است؛ اما تجلي اين اصول و ارزشها به دليل تقليد از الگوهاي بيگانه و نامتناسب در روش زندگي و خلق آثار دچار وقفه گرديده است. در اين نوشتار برآنيم تا در صورت امكان با مراجعه به مفهوم جهان بيني و فرهنگ و ارتباط آنها با هويّت انسان در ديدگاه صاحب نظران، به محدوده اي از تعريف هويّت ايراني اسلامي در شهر و معماري دست يابيم.