دوگانگي ذهن و زبان در غزل هاي شهريار

اين گفتار به بررسي و تحليل دوگانگي سبكي در غزل هاي محمدحسين بهجت تبريزي «شهريار» خواهد پرداخت. فرضيه اصلي پژوهش پيش رو اين است كه غزل هاي شهريار به دو گونة غزل سنّتي (متأثر از غزل-سرايان پيشين به ويژه حافظ) و غزل نو (برآمده از تجربه شاعرانة شهريار) تقسيم مي شود و اين دوگانگي غزل ها در ساحت زبان و ذهن (انديشه) نمود يافته است. براي آزمودن فرضيه، دو غزل به عنوان خُرده متن از ديوان شهريار انتخاب شده و در دو محور زبان و انديشه (محتواي غزل) مورد بررسي قرار گرفته است. اطلاعاتي كه به شيوه استقرايي به دست آمده تجزيه شده در نهايت به روش توصيفي ـ تحليلي نقد شده است. نتيجه پژوهش نشان مي دهد كه مجموعه غزل هاي شهريار از ديدگاه سبكي به دو گونه قابل تقسيم است و در برخي غزل هاي وي حتي اين دوگانگي و تداخل سبكي در يك غزل نيز راه يافته است. شهريار در غزل هاي سنتي بيشتر به تقليد از پيشينيان به ويژه حافظ شيرازي نزديك شده است و از زبان، انديشه و زمان روزگار خود دور شده است اما در غزل هاي نو خويش با مخاطب امروزي همنوا شده از تجربه و شهود شاعرانه خود متناسب با زبان و فضاي جامعة معاصر سخن گفته است.