صنعت تشابه مضمر و شناسايي مواضع آن در نثر فني با بررسي كليله ودمنه و مرزبان نامه

تشبيه آن است كه چيزي را به چيزي مانند سازند، اما تشابه آن است كه دو چيز به يكديگر مانند شود. كليله و دمنه و مرزبان دو اثر از گران بهاترين آثار منثور ادبيات فارسي هستند كه به نثر فنّي نوشته شده اند. از آنجا كه نثر فني با اطناب همراه است و آرايه هاي بياني فراوان دارد، در اين دو كتاب و به ويژه در كليله و دمنه نمونه هاي فراواني از تقسيم و تشبيه و تمثيل هاي پي در پي در يك عبارت ديده مي شود. تشبيه ها و تمثيل هايي كه گاه چند مشبّه يا چند مشبّه به دارند. نگارنده با روش تجزيه و تحليل لايه هاي معنايي متن و نيز با توجه به ساختار تقسيم ها و تشبيه ها و تمثيل هاي متواتر در عبارات كليله و دمنه و مرزبان نامه به اين نتيجه رسيد كه برخي از تقسيم ها و جمع ها و تشبيه ها و تمثيل هايي كه چند مشبّه به دارند، در شرايط خاصّي، آرايهء تشابه به صورت مضمر در كنارشان ديده مي شود. با توجه به اين كه در بلاغت تشبيه مضمر مطرح شده است، در اين مقاله تشابه مضمر شناسايي و معرفي مي شود كه مي توان علاوه بر فايده بلاغي در بيان معناي عميق تر و دقيق تر متن از آن بهره گرفت.