برنامه‌ريزي شهري براي كم‌درآمدها و فقرا در ايران

تخمين زده شده است كه نزديك به 1 ميليارد نفر از جمعيت جهان تا سال 2015 ميلادي، در نواحي نابسامان و سكونتگاه‌هاي غيررسمي سكونت داشته‌اند. در اين ميان حدود يك سوم از جمعيت شهري كشورهاي در حال توسعه در وضعيت اسكان‌غيررسمي و فقر شهري به سر مي‌برده است. برخي از اين كشورها در راستاي تحقق اهداف توسعه‌ي هزاره (MDGs) و عمل به دستور كار 21 ، اقدام به اصلاح روال برنامه‌ريزي شهري خود براي كاهش فقر شهري و بهبود وضعيت نواحي نابسامان و غيررسمي نموده‌اند و اين موضوع دستاوردهاي مثبتي را نيز به همراه داشته است. بر اساس مطالعات انجام شده در بيش از 90 شهر ايران تا سال 2015 ميلادي، برآورد شده است كه حدود 7 ميليون نفر از جمعيت اين شهرها در سكونتگاه‌هاي غيررسمي سكونت داشته‌اند. از سال 2000 ميلادي پويش جديدي براي حل مسائل و مشكلات اين نواحي در ايران شكل گرفته است. اين پويش منجر به تصويب سند ملي توانمندسازي و ساماندهي سكونتگا‌هاي غيررسمي در سال 2004ميلادي شده است. اين سند از سه هدف كلان، هفت اصل هادي، سه راهبرد و بيست و پنج سياست تشكيل شده است. اصل اول از اصول هادي اين سند، موضوع «بازنگري سياست‌هاي موجود و تأمين فضاي شهري برنامه‌ريزي شده براي كم‌درآمدها» مورد توجه و تأكيد قرار داده است. به رغم تصويب سند ملي، تشكيل و فعاليت ستاد ملي توانمندسازي و ساماندهي سكونتگاه‌هاي غيررسمي كشور در سال 2005 و فعاليت‌هاي ستادهاي استاني توانمندسازي و ساماندهي، وضعيت موجود سكونتگاه‌هاي نابسامان شهري در كشور نشان مي‌دهند كه در بحث برنامه‌ريزي شهرهاي ايران، كمتر موضوع كم‌درآمدها و فقرا مورد توجه جدي قرار گرفته است. از اين‌رو، اتخاذ راه‌حل‌هاي مناسب در برنامه‌ريزي شهرها براي كم‌درآمدها و فقراي شهري ضروري است. هدف اصلي اين مقاله، كنكاش براي شناخت زمينه‌ها و ارائه‌ي رهنمودهاي عمومي برنامه‌ريزي شهري براي كم‌درآمدها و فقرا در راستاي تحقق‌بخشي به هدف اول سند ملي توانمندسازي و نيز شناخت موانع احتمالي فرا روي اجرايي شدن اين هدف در ايران است. روش اصلي اين پژوهش اسنادي و تجربي است و از مباني نظري، تجارب جهاني، گزارشات، مصاحبه‌ها، مصوبات، طرح‌هاي مطالعاتي و اسناد قابل دسترس استفاده مي‌نمايد.