بررسي تطبيقي تجربه ديني از منظر ويليام جيمز وشلاير ماخر

در ميان انديشمندان ديني، شلاير ماخر نه از منظر مابعدالطبيعه يا فلسفه اخلاق، بلكه ار منظر احساس و شهود ديني به تبيين و تفسير ماهيت دين وتجربه ديني مي پردازد. وجه تمايز و حتي ويژگي ابداعي تفسير او آن است كه نه همانند متفكران معاصرش دين را به يكي از مقولات اخلاق، مابعدالطبيعه و هنر فروكاهد، بلكه كوشش وي آن است كه ضمن اثبات استقلال دين ساحت تجربه ديني را به منصه ظهور برساند. از سويي انديشمند و فيلسوف ديني ديگري به نام ويليام جيمز در همين راستا حركت كرده و ضمن قوت بخشيدن به نظريه تجربه ديني از زاويه ديگري به اين مفهوم نگريسته كه منشأ ايجاد اختلاف نظر با شلاير ماخر گرديده است. او كه يك روان شناس تجربي ،واقع گرا و فيلسوف معروف پراگماتيسم است در محيطي پروتستاني بزرگ شده و از جهت عاطفي دلبستگي خاصي به احوال ديني و عرفاني دارد. با تاليف كتاب تنوع تجربه ديني تحولي شگرف در ترويج اين مفهوم ايجاد مي‌كند. در اين مقاله ابتدا با نگاهي به زندگي نامه اين فيلسوفان و با طرح ديدگاه ها و نظريات هر كدام، در يك تحقيق روشمند و مطالعه تطبيقي نقاط اشتراك و افتراق انديشه هاي آنهارا بيان كرده و به تبيين و تحليل آنها خواهيم پرداخت. اشتركاتي همچون: تحليل تجربه ديني در عواطف و احساسات، قائل بودن به ذات گرائي، كيفيت معرفت شناختي تجارب ديني و...، يا افتراقاتي مانند: جمع كردن احساس و شهود با هم يا ثابت بودن عناصر احساس و سلوك در مواجهه با تنوع سنت‌هاي ديني و....