پيشينه فقهي و حقوقي جواز يا عدم جواز اعمال مجازات توسط افراد به صورت خودسرانه

ماده 302 قانون مجازات اسلامي با برشمردن مصاديق مهدورالدم، افراد عادي را در جنايات نسبت به اشخاص مشمول ماده 302 از قصاص و ديه مبرا مي كند. اين ماده به نوعي بيانگر اين موضوع است كه قانون گذار دست افراد را در اعمال مجازات خود سرانه تا حدود زيادي باز گذاشته است ؛ بديهي است مطابق تبصره 1 ماده مذكور اقدام در برخي موارد پيش بيني شده در ماده بدون اجازه دادگاه ،موجب تعزير مرتكب خواهد شد. در خصوص سابقه فقهي موضوع ، بايد اذعان داشت كه در مطلق يا نسبي بودن اباحه جنايت نسبت به اشخاص مهدورالدم در كلمات فقها اختلافات زيادي به چشم مي خورد؛ غالب فقهاي اسلامي جز در مورد ساب النبي( ص) و اهانت به ائمه اطهار (ع)، قائل به اباحه نسبي بوده و اين افراد را فقط نسبت به حاكم مهدورالدم شمرده اند و به ساير افراد حق اعمال مجازات را نداده اند. در اين نوشته بدواً سابقه تاريخي اعمال مجازات توسط افراد در قرآن و فقه اسلامي را از منظر شرع مورد بررسي قرار داده مي شود درادامه همين پيشينه را از نگاه قانونگذار قبل و بعد از انقلاب اسلامي مورد كنكاش قرار داده خواهد شد.