بررسي انتقادي رويكردهاي تجربه - گرايي، عقل گرايي و اراده گرايي در توليد علوم انساني اسلامي و طرح مقدماتي نظريه مديريتي نفس

Critical examination of the rationalism, empiricism and voluntarism in the production of Islamic social sciences and preliminary introduction of psyche management theory

تاريخ علم شاهد ترديدهاي عميقي در زمينه انطباق ادراكات حسي و عقلي با واقعيت خارج بوده است. در جامعه غرب، چنين ترديد هايي منجر به اصلاح رويكردهاي علمي و شكل گيري رويكردهايي مانند عقل گرايي، تجربه گرايي، ابطال گرايي و اثبات گرايي به منظور كنترل و تسلط بر ادراكات حسي و عقلي خلاف واقع شده و رشد و گسترش فناوري و علوم پزشكي را در پي داشته است. فيلسوفان اسلامي نيز بحث هاي عميقي پيرامون انطباق يا عدم انطباق ادراكات حسي و عقلي با واقعيت (نظريه مطابقتي صدق) انجام داده اند. با وجود اين، آنها ضمن پذيرش نظريه مطابقتي صدق، رويكردهاي برخاسته از دو قوه حس و عقل را به دليل جزئي نگري و ناديده گرفتن وحي، فاقد اعتبار لازم مي دانند و در كاربرد چنين توليداتي براي هدايت و رستگاري انسان ترديد دارند. روش: در اين مقاله با استفاده از روش مروري-تحليلي-انتقادي اشكالات سه رويكرد حس گرايي، عقل گرايي و اراده گرايي در پاسخ به هدايت انسان به سمت صلاح و رستگاري و قدرت پاسخ دهي نظريه اراده گرايي در حل مناقشات مطرح شده در نظريه مطابقتي صدق و ساير چالش هاي معرفت شناسي مورد آزمون قرار مي گيرد. يافته ها: رويكردهاي تجربه گرايي، عقل گرايي و اراده گرايي، هر يك بر يكي از وجوه انسان تأكيد دارند و به تنهايي قادر نيستند به تبيين كنش هاي انساني بپردازند. بنابراين، با اتكاء بر هيچ يك از آنها نمي توان مسيري براي تحول علوم انساني اسلامي مشخص كرد. براي تحول علوم انساني نياز به نظريه اي نوين مي باشد كه در اين مقاله تحت عنوان نظريه مديريتي نفس ناميده شده است. نتيجه گيري: نظريه مديريتي نفس، ضمن حفظ مزيت هاي سه نظريه تجربه گرايي، عقل گرايي و اراده گرايي، توانايي پاسخ گويي به اشكالات وارده شده به هر سه نظريه را دارا مي باشد و مي تواند زمينه نظري پويايي را براي طراحي و تدوين علوم انساني اسلامي فراهم نمايد.