بازار تبريز نشانه‌اي از نبوغ معماري بشر

بازار تبريز با اصول درهم‌پيوندي، ترتيب و آرايش خاص فضايي، هماهنگي كاركردهاي اقتصادي و اجتماعي، پيكربندي، نظم و ترتيب سازماني، قانونمندي ساختاري و اندام‌هاي آن به عنوان يكي از ارزنده‌ترين بازارهاي شهرهاي ايران و كشورهاي اسلامي معرفي شده است. اين مجموعة تاريخي عليرغم اين كه در زمرۀ آثار فاخر معماري ايراني قرار دارد، تاكنون از بررسي هاي كافي در زمينة شناخت كيفيت و كميت ساختار معماري آن در حوزه اجتماعي شهر بي نصيب بوده است. در نوشتار حاضر، به منظور تبيين تأثير سرمايه هاي اجتماعي (social capital) بر نحوة تكوين اين مجموعه، به برخي از خلأهاي علمي موجود در اين زمينه با طرح پرسشي پاسخ داده شده است: نمود تأثير تعاملات اجتماعي در بستر فرهنگي و اقتصادي شهر؛ بر سير تحولات كالبدي بازار تبريز چگونه مي باشد؟ از آنجايي كه اين پرسش ، در بستر تاريخي مطرح شده مي باشد، از روش توصيفي ـ تاريخي استفاده شده است. يافته ها حاكي از آن است كه بازار تبريز همچون تمامي بازارهاي قرون اوليه‌ي اسلام يكي از اركان اصلي شهر محسوب مي‌‌شود و در مجاورت ارگ حكومتي، مسجد جامع و ميدان اصلي شهر قرار دارد. اما اين بازار نيز همچون تمامي بازارها با كاركرد تجاري در ارتباط تنگاتنگ با امور سياسي، فرهنگي و اجتماعي شهر مي‌باشد. آنچه كه اين بازار را از ساير بازارهاي شهرهاي ايران مجزا مي‌سازد، نبوغ بشر در طراحي عناصر محيطي(environment) آن مي‌باشد. اين ويژگي منجر به عمق و شدت تأثير اين بازار در حيات سياسي، اجتماعي، فرهنگي و تاريخي در سطوح مختلف محلي،‌ ملي و بين‌المللي و پايداري اين كاركردها تا زمان معاصر مي‌باشد.