حقوق شهروندي در آموزه هاي ديني و اسلامي

يكي از مباحث مهم امروز كشورهاي اسلامي و جهان حقوق شهروندي و تربيت شهروندي است . حقوق شهروندي از يك سو بر انسانيت و از سوي ديگر بر مدنيت انسان تكيه دارد بدين مفهوم كه امتيازات كلي هر كس به لحاظ انسان بودن فارق از هرگونه تمايز و تفاوتي از آن برخوردار است.از جمله مجموعه هاي حقوقي كه تنظيم كنندة روابط جوامع بشري بوده اند ، مي توان از قانون حمورابي، حقوق تلمود ، حقوق يونان ، حقوق روم ، حقوق ايران باستان، حقوق مسيحيان، و حقوق اسلامي ياد كرد.حقوق شهروندي به عنوان حقوق اساسي بشر در متون اسلامي نيز مورد تاكيد قرار گرفته است اسلام اصولاً دين شهر است و به اجتماعات بزرگ انساني توجهي خاص مبذول داشته است.نظر اسلام، نه همچون مكتب حقوق طبيعي است، كه ملاك قوانين و قواعد حقوق شهروندي را تنها واقعيات عيني بداند و نه مانند مكتب حقوق عقلي محض است كه تنها دستورات عقل عملي را ملاك حقوق و قانون قرار دهد، و نه همانند مكتب حقوق پوزيتوبيستي است , كه قانون و حقوق شهروندي را داراي ماهيتي صرفاً قراردادي و اعتباري بداند، بلكه قواعد حقوقي اسلام، ماهيتي دو رويه و مزدوج دارد، يعني داراي ماهيتي ‹‹ اعتباري – واقعي›› است اعتباري است از آن جهت كه متعلق جعل و ارادة خداوند قرار گرفته است و واقعي است از آن جهت كه ارادة تشريعي الهي همسوي با ارادة تكويني اوست و در نتيجه قوانين اسلام در تبين حقوق شهروندي مبتني بر واقعيات و مصالح و مفاسد نفس الامري است .بايد گفت كه شايد طرح بحث شهروندي از ديدگاه نهج البلاغه و نظرهاي حضرت علي (ع) بهترين شيوه در دست يابي به اين حوزه است ؛ زيرا نهج البلاغه درحكم برادر قرآن كريم و حضرت علي(ع) از آگاه ترين شخصيت ها به اسلام بعد از پيامبر(ص) است . ازطرف ديگر، وي براي مدتي زمام داري حكومت اسلامي را در دست داشته است و بيش از ساير دوره ها زمام داري آن حضرت با تنوع نژادها، زبان ها، رنگ ها، دين ها ، و سرزمين ها روبه رو شده است و در اين دوره گروه هاي سياسي، عقيدتي، و كلامي نيز رشد كرده بودند. در اين مقاله مسئله چيستي مفهوم و حقوق شهروندي در نهج البلاغه با تاكيد بر هفت محور،يعني بستر، مباني، محتوا، عمق، نوع، گستره و غايت شهروندي بررسي مي شود و در آخر نشان داده مي شود كه شهروندي در جهان معاصر چه در كشورهاي اسلامي چه در جهان از معناي حقيقي خود دور شده است و مطابق نظريات حضرت علي(ع) با قوانين روز جهاني اين دورشدن شهروندي از معناي واقعي اش را بيش تر مشخص مي سازد و در كل به مفاهيم و حقوق شهروندي از ديدگاه امام علي (ع) در نهج البلاغه پرداخته ميشود. روش پژوهش بصورت توصيفي- تحليلي مي باشد.