رابطه تابعيت بيگانگان و حقوق شهروندي ناشي از آن

تابعيت و شهروندي مفاهيمي نزديك به هم هستند كه برخي آنها را مفاهيمي همسان دانسته‌اند. اين امر در وضعيتي كه اين دو واژه به جاي همديگر بكار مي روند شايد صحيح جلوه كند كما اينكه امروزه در برخي كشورها از اصطلاح تبعه براي شهروند استفاده مي كنند. در اين پژوهش هدف بررسي رابطه تابعيت بيگانگان و حقوق شهروندي ناشي از آن مي باشد. اعلاميه جهاني حقوق بشر در ماده ۱ تا ۱۵ حق شهروندي (تابعيت) را به عنوان يكي از حقوق اساسي بشر قلمداد كرده كه حفاظت از ساير حقوق منوط به آن است در واقع اگر فردي تابعيت دولتي را نداشته باشد از ساير حقوق نيز محروم مي شود. اما مي بايست تفاوت هايي ميان تابعيت و شهروندي قائل شويم. در حقوق ايران، ماده ۹۷۶ قانون مدني در ۷ بند ملاكهاي حقوقي براي تشخيص اتباع ايران از بيگانگان را احصاء نموده و افرادي كه خارج از آن موارد قرار گيرند اصولاً بيگانه تلقي مي گردند. در ماده مذكور و ساير قوانين ايران علاوه بر تابعيت از كلمات ديگري مثل سكنه، اهالي، مردم و ملت ايران اسم برده شده، ليكن تا دو دهه اخير از كلمه شهروندي هيچ اسمي مشاهده نمي گردد از طرف ديگر اتباع ايراني كه در كشورهاي ديگر اقامت دارند خود را، به تبع واژه مصطلح بين بوميان آن كشورها، شهروند ايران معرفي مي نمايند در حالي كه معيار شهروند محسوب شدن افراد خودي در حقوق برخي از كشورها صرفاٌ متولد شدن فرزندان افراد مهاجر در خاك آن كشورها مي باشد. نتيجه اينكه بروز تجانس در عبارت حقوق شهروندان ايران به شرح فوق و ابهام در معني و مصداق آن عبارت اقتضاء دارد كه نسبت به رفع آن ابهام اقدام گردد.