حقوق شهروندي و حق برخورداري از دادرسي عادلانه

حقوق اساسي انسان در ابعاد مختلف مدني، سياسي، اجتماعي و قضايي، مولفه هاي اصلي حقوق شهروندي را تشكيل مي دهد و حق برخورداري از دادرسي عادلانه نيز جز حقوق قضايي مردم و در شمول حقوق شهروندي آنان قرار مي-گيرد كه در سير فرايند دادرسي تامين مي شود. در اين رويكرد؛ ملاك هاي دادرسي عادلانه فقط محدود به اقدامات قاضي دادگاه نبوده بلكه شامل اقدامات مقامات قضائي دادسرا، ضابطان دادگستري و ساير اشخاصي كه در فرآيند دادرسي مداخله دارند مي شود. در غالب نظام هاي حقوقي، اوليـن مـواجهه مـتهم با دستگاه عدالت‌ كيفري، در مرحله‌ پيش از دادرسي انجام مي‌شود؛ تاكيد و توجه به اقدامات اين مرحله بدان سبب است كه عدالت شكلي وسيله اعمال عدالت ماهوي است و دادرسي عادلانه ناظر بر عدالت شكلي در فرايند دادرسي به حساب مي آيد به طوري كه تنها حكم به حق تامين كننده دادرسي عادلانه نيست بلكه مي بايست ضوابط ويژه اي كه عموماً به عنوان حق و امتياز متجلي مي شود مورد نظر قرار گيرد، در اين گذار بخش عمده اي از تشريفات آيين دادرسي، بر عهده ضابطان دادگستري است و استانداردهاي رفتاري آن ها بستر ساز و فراهم كننده دادرسي عادلانه و تامين كننده حقوق شهروندي مردم مي باشد. بررسي هاي انجام شده حاكي از آن است، تاكنون جلوه هايي از حقوق شهروندي و نهاد هاي زمينه ساز دادرسي عادلانه، در مرحله پيش از دادرسي مطمح نظر قرار نگرفته است. از همين رو نگارنده كوشيده مهمترين مصاديق حقوق شهروندي و نهاد تامين كننده آن را (ضابطان دادگستري) به عنوان ملاك هاي زمينه ساز دادرسي عادلانه در اين مرحله وا كاوي نموده و خلأها و نقص‌هاي موجود را نيز به همراه راهكار هاي لازم ارائه نمايد.