مفهوم سازي حقوق شهروندي در نظام حقوقي ايران

از دوران انقلاب مشروطه، مفاهيم مرتبط با حقوق بشر در فضاي سياسي-حقوقي ايران طرح شده است؛ ولي حقوق شهروندي، به مراتب نوپاتر است و طرحش به دهه شصت و بعدِ آن برمي گردد. براي روشن شدن مفهوم حق، سه عنصر دارنده، مخاطب و موضوع بايد دقيق شود. در مورد حقوق شهروندي، به تبع ابهام نهادِ شهروندي، دارنده حق مبهم است؛ نظام حقوقي در مواردي مخاطب حقوق شهروندي را خود شهروندان قرار مي دهد و در مواردي، كه البته غالباً چنين است، دولت در جايگاه مخاطب قرار مي گيرد؛ بنا بر اين مخاطب حق مردد است؛ در مورد موضوع در مصوبات رسمي، حقوق شهروندي طيفي است كه يك سر آن وظايف شهروندان و سر ديگر آن حق هايي، به مراتب پيش روتر از نظام حقوق بشر بين-الملل، قرار دارد. بررسي زمان مندِ رويكردِ حقوق ايران به حقوق شهروندي نشان مي دهد كه زمان بر تغيير نگاه رسمي به حقوق شهروندي تأثير معناداري نداشته است؛ به عبارت ديگر با وجود فراز و شيب فراوان سير صعودي قابل توجهي نداشته است.