مرکز منطقه ای اطلاع رساني علوم و فناوري - قطع وابستگي به دلار آمريكا : الگوي دفاع اقتصادي ، راهكار مقابله با تحريمها در پسابرجام

چكيده فارسي :

نظام اقتصاد مالي بين الملل در قرن بيستم و قرن حاضر شاهد تحولات بسيار مهمي بوده است. اغلب كشورها بعد از جنگ جهاني دوم با تهديدات و بحرانهاي سياسي و اقتصادي به ويژه در نظام تجاري و نظام مالي اعم از بازار پول و بازار سرمايه، مواجه بوده اند. مهمترين تحولات در حوزه ي اقتصاد پول و ارز، فروپاشي نظام برتون وودز در 1973 بود كه دلار را در تجارت جهاني به تنها ارز بين المللي تبديل نمود و اين امر در اغلب موارد دامنه ي استفاده از دلارآمريكا و وابستگي اقتصادي كشورها به دلار به عنوان واسطه ي مبادلات، ابزار تسويه مبادلات، و حفظ ذخيره ارزش را افزايش داده است. با تك قطبي شدن دلار آمريكا در تمامي معاملات مهم نفتي و شكل گيري پترودلار ، تقاضاي جهاني براي دلار، ارزش آن را بسيار بالا برد به طوري كه موجب افزايش سطح بدهي هاي دولت امريكا تا 21 تريليون دلار در حال حاضر شده است . هژموني دلار آمريكا در اقتصاد بين الملل در 70 سال اخير مستلزم ايجاد بسترهاي اطلاعاتي و امنيتي به منظور تسهيل نظام پرداختهاي بين المللي بوده است و در اين راستا نظامهاي اطلاعاتي و ارتباطي ويژه ايجاد و كشورها ملزم به رعايت اين نظامها شده اند. ليكن به دنبال بروز جنگهاي منطقه اي ، بحرانهاي مالي و جنگهاي ارزي در اواخر قرن بيستم، شكل گيري يورو، اعمال و تشديد تحريم هاي سياسي اقتصادي عليه كشورها مانند تحريم ليبي، كوبا و به ويژه تحريمهاي همه جانبه عليه جمهوري اسلامي ايران از 2006 به بعد و اعمال جريمه هاي سنگين بر كشورهائي كه در دوران تحريمها به ايران كمك كرده اند، بروز بحران مالي 2008 ميلادي كه از اقتصاد داخلي آمريكا نشأت گرفت و به اقتصاد و بازارهاي مالي اغلب كشورها آسيب وارد كرد، و همچنين بحران بدهيهاي آمريكا در قرن حاضر، اعتماد جهاني نسبت به اين ارز رو به كاهش گذاشت و موضوع كاهش و يا قطع وابستگي به دلار آمريكا در دستور كار بسياري از كشورها قرار گرفت و تا حدي كه نظريات ارز واحد بين المللي مجدداً مطرح گرديده است. لازم به ذكر است در اغلب كشورها موضوع وابستگي به دلار آمريكا به مفهوم عدم استفاده از دلار در تجارت و يا بازارهاي پولي و مالي نيست بلكه به مفهوم كاهش اثرگذاري دلار آمريكا در اقتصاد كشورها و يافتن روشهاي جايگزين در معاملات دلاري تلقي مي شود. مقاله حاضر در راستاي قطع وابستگي به دلار به عنوان الگوي دفاع اقتصادي ايران در سه بخش به شرح زيرتنظيم شده است : 1- مروري بر چگونگي شكل گيري وابستگي به دلارآمريكا در سطح بين الملل، 2- مروري بر تحريمهاي اعمال شده عليه ايران و تحليل سناريوهاي تحريمي در پسابرجام 3- ماتريس تهديدات در اقتصاد ايران و راهكارهاي قطع وابستگي به دلار آمريكا در راستاي اقتصاد مقاومتي