جلوه‌هاي تشبيهي نفس امّاره در مثنوي مولانا

اگر بخواهيم چند كليد واژه در مثنوي مولانا را برشماريم، بي‌ترديد نَفْس و خصوصاً نفس امّاره يكي از ناگزيرترين آنها خواهد بود. مولانا به‌عنوان يك مصلح اجتماعي همچون ساير عرفاي سَلَف و خَلَف خويش يكي از محوري‌ترين دغدغه‌ها در آثارش را مراتب،درجات و اطوار نفس مي‌خواند. وي در مثنوي به‌عنوان يك اثر تعليمي، ضمن پرداختن به بسياري از مقولات اخلاقي، درصدد آشنا كردن و آگاه نمودن مريدان و سالكان با كنش‌ها و نمودهاي مختلف نفس نيز برآمده است. لذا براي آگاهي‌بخشي به مخاطب و تقريب به ذهنشان نفسْ را به مصاديق و مفاهيمي چون؛ دزد، جادوگر، زاغ، سگ، اژدها، بت، دوزخ، فرعون و... تشبيه مي‌‌كند. اين پژوهش بااستفاده از روش توصيفي- تحليلي و با بهره‌مندي از منابع كتابخانه‌اي و مقالات پژوهشي، جلوه‌هاي تشبيهي نفس امّاره در مثنوي مولانا را احصا و بررسي نموده و به اين نتيجه رسيده است كه مولانا به دليل اهميّت بازشناسي چهره‌هاي گوناگون نفس امّاره و مخاطرات مترتّب بر عدم شناخت صحيح آن، با زبان ساده و در عين حال عميق و اثرگذار خود تجليّات نفس را دقيقاً رصد كرده تا مبادا رهروان طريق الي‌الله، مفتون ظواهر هموار و دلفريب آن شوند و به ورطه‌ي سقوط اخلاقي و اعتقادي درافتند.