اولين كتاب سلامت همراه به زبان پارسي

زمينه: راههاي حفظ سلامتي فردي و جمعي، يكي از نگراني هاي موجود در جامعه هاي انساني است و تلاشهاي بسياري براي آن انجام شده است. يكي از مداخلاتي كه امروزه انجام شده است، استفاده از نرم افزارهاي مرتبط با سلامتي نصب شده در موبايل است كه به علت در دسترس بودن و قابل حمل بودن آن، تاثير زيادي در بهبود فرآيندهاي دريافت مراقبتهاي بهداشتي داشته است. استفاده از وسايل قابل حمل كه حاوي اطلاعات پزشكي باشد سابقه اي طولاني دارد و حكيمان طب سنتي ايران هم از اين روش استفاده مي كرده اند. اهداف: در اين پژوهش تلاش شده است كه قديمي ترين متن شناخته شده كه به زبان پارسي نگاشته شده است معرفي شود و در صورت امكان از شيوه دسته بندي مطالب پزشكي آن براي تهيه كتابها يا نرم افزارهاي سلامت محور استفاده شود. روش تحقيق: براي انجام اين پژوهش، پس از بررسي پايگاههاي داده هاي پاب مد و گوگل اسكولار و تصاوير ذخيره خوارزمشاهي و خفي علائي بررسي شدند. يافته ها: سيد اسماعيل جرجاني يكي از دانشمندان نامي ايران است كه تاكيد زيادي بر نگارش به زبان پارسي داشته است. معروفترين كتاب ايشان دانشنامه ذخيره خوارزمشاهي است. وي با توجه به حجم زياد آن كتاب و به سفارش پادشاه، خلاصه اي از آن را تهيه كرد تا كاربردي، سبك و قابل حمل باشد و آن را خفي علائي ناميد. اين كتاب كه در نسخه هايي دراز و باريك نگاشته شده بودند، اين قابليت را داشت كه در چكمه ها نگهداشته شود تا امكان استفاده از آن براي پزشكان در شرايط و موقعيتهاي خاص و حتي سوار بر اسب فراهم شود. جرجاني اين كتاب مختصر را به نام سلطان علاءالدين اتسز خوارزمشاهي شايد در سال جلوس اين شاه ) 521 ق(، به پايان رسانده و در ديباچه اش، وجه تسميه آن را مي نويسد. وي در اين كتاب دو بخش علمي )نظري( و عملي )كاربردي( دانش پزشكي را بيان كرده است و اشاره ميكند كه اساسيترين كار پزشك نگاهداشتن تندرستي (Hygiene Health Care) و ديگر وظيفه مهم پزشك پيش بيني و شناخت بيماري (Prognoses) يعني تشخيص احوال بيمار و دوره بيماري و اميد به زندگي بيمار است. وي مطالب بخش علمي كتاب خفي علايي را در دو مقاله نوشته است كه مقاله اول، در مورد بهداشت و پيشگيري است و مقاله دوم مربوط به پيش بيني و پيش آگهي بيماريها است. بخش عملي كتاب خفي علايي هم در هفت مقاله نكات كاربردي درمان بيماريهاي اندامهاي مختلف بدن ذكر شده است. نتيجه گيري: يكي از نكات ارزشمند بازخواني اين كتاب، استفاده و به روز كردن ايده ها و راهكارهاي ابتكاري آن در تقسيم بندي و فراهم كردن كتابي با حداقل حجم و حداكثر كارايي علمي و عملي براي پزشكان است.