تصوير مادر در ضرب المثل هاي فارسي: يك پژوهش كيفي

خصوصيات فرهنگي در هر جامعه تعيين¬كننده ارزشها و انتظارات افراد از روابط خانوادگي و كيفيت روابط مذكور است. با توجه به اين كه ضرب¬المثل¬ها در هر جامعه نمايانگر عقايد و آداب و رسوم و هنجارهاي رايج مي¬باشند، بررسي دقيق آنها مي¬تواند درك بهتري از كيفيت روابط خانوادگي ايجاد نمايد. هدف اين پژوهش تحليل كيفي ضرب¬المثل¬هاي فارسي مرتبط با نقش مادري است. در پژوهش حاضر از روش كيفي استفاده شده است. ابتدا با مراجعه به كتب و فرهنگنامه¬هاي معتبر زبان فارسي ضرب¬المثل¬هاي حاوي كلمه مادر و مترادف¬هاي آن مشخص شدند. درگام بعدي با حذف موارد نامربوط، تنها 355 ضرب¬المثل مورد تحليل قرار گرفتند كه دقيقا با رابطه مادر-فرزندي مرتبط بودند. پنج مقوله اصلي بر اساس تحليل¬ها استخراج گرديد كه عبارتند از: جايگاه ويژه و منحصر به فرد مادر براي فرزند، همجوشي مادر-فرزند، رقابت¬كننده¬هاي رابطه مادر-فرزند، امتيازات نقش مادري و هزينه¬هاي مادري كردن. هريك از مقوله¬هاي مذكور شامل مقوله¬هاي فرعي مي¬باشند. بر اساس نتايج، زنان در جامعه ايران به واسطه مادر شدن از نظر اجتماعي و حتي معنوي ارتقاء مي¬يابند. با اين وجود مادري كردن دشواري¬هاي زيادي را نيز شامل مي¬گردد كه باعث مي¬شود فرزندان هميشه نسبت به مادران احساس دين و حتي گناه داشته باشند. در ضرب¬المثل¬ها رابطه مادر-فرزندي چنان درهم¬تنيده و نزديك به تصوير كشيده شده است كه تصور وجود مفاهيمي چون مرز و تمايزيافتگي در اين رابطه را دشوار مي¬سازد. همچنين جايگاه مادر براي فرزند برتر از جايگاه پدر توصيف شده است. بر اساس نتايج ميل جنسي، منافع مالي و تهديد جاني مهمترين عوامل تهديد كننده رابطه مادر-فرزندي هستند.