مطالعه تطبيقي نقش مايه هاي گچ بري محراب مسجد كرماني تربت جام با محراب اولجايتو

تزيينات گچ بري شده محراب هاي دوره ايلخاني جلوه اي از اوج طراحي و زيبايي هنر اين مرز و بوم هستند. ﺩﺭ اين ﺩﻭﺭﺓ (ﺣﺪﻭﺩ 633 ﻫـ . ﻕ ﺗﺎ 756 ﻫـ . ﻕ) ﺑﺎ ﻭﺭﻭﺩ ﺍﻳﺮﺍﻧﻴﺎﻥ ﺑﻪ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﺣﮑﻮﻣﺘﻲ، ﺣﻤﺎﻳﺖ ﺍﺯ ﻫﻨﺮ ﻭ ﻫﻨﺮﻣﻨﺪﺍﻥ ﺭﻭﻧﻖ بسياريﮔﺮﻓﺖ ﻭ ﻫﻨﺮﻫﺎﻱ ﻣﺨﺘﻠﻒ مانند ﮔﭻ ﺑﺮﻱ ﺑﻪ ﺭﺷﺪ ﻭ ﺷﮑﻮﻓﺎﻳﻲ ﭼﺸﻤﮕﻴﺮﻱ ﺩﺳﺖ ﻳﺎﻓﺖ. به نحوي كه ﺷﺎﻫﺪ ﻣﺤﺮﺍﺏ ﻫﺎ ﻭ ﮐﺘﻴﺒه ﻫﺎﻱ ﮔﭻ ﺑﺮﻱ ﺯﻳﺒﺎ ﻭ ﭘﺮﮐﺎﺭﻱ ﻫﺴﺘﻴﻢ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺳﻮﻱ ﺣﺎﮐﻤﺎﻥ ﻭ ﻭﺍﻟﻴﺎﻥ وقت ﺟﻬﺖ ﻣﺴﺎﺟﺪ، ﺍﻣﺎﻣﺰﺍﺩﻩ ﻫﺎ ﺳﻔﺎﺭﺵ ﺩﺍﺩﻩ ﻭ ﺗﻮﺳﻂ ﻫﻨﺮﻣﻨﺪﺍﻥ مشهوري ﺳﺎﺧﺘﻪ ﻣﻲ ﺷﺪﻧﺪ. دو بناي مجموعه شيخ احمد جام و مسجد جامع اصفهان كه هر دو در دوره ايلخاني و داراي گچ بري هاي منحصر به فرد و زيبايي هستند از آن جمله مي باشند. اين مقاله در نظر دارد ضمن معرفي اين دو بنا به مطالعه تطبيقي دو محراب مسجد كرماني از مجموعه شيخ احمد جام و محراب اولجايتو از مجموعه مسجد جامع اصفهان بپردازد. ﻫﺪﻑ ﭘﮋﻭﻫﺶ ﺣﺎﺿﺮ ﺩﺭ ﮔﺎﻡ ﻧﺨﺴﺖ ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ و ﻣﻄﺎﻟﻌﺔ ﻭﻳﮋﮔﻲ ﻫﺎﻱ ﺑﺼﺮﻱ اين دو محراب، و تطبيق نگاره ها و تزيينات آن به روش توصيفي و تطبيقي مي باشد. در ﻣﻄﺎﻟﻌﺎﺕ ﺻﻮﺭﺕ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪ ﮐﻪ اين دو محراب ﻭﻳﮋﮔﻲ ﻫﺎﻱ ﺳﺎﺧﺘﺎﺭﻱ ﻭ ﺗﺰﻳﻴﻨﻲ ﺧﺎﺹ و مشابهي دارند ﺍﺯ ﺟﻤله: ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﺍﺯ نقوش اسليمي ﮐﻪ ﺩﺍﺭﺍﻱ ﺗﺰﻳﻴﻨﺎﺗﻲ ﻣﺸﺘﺮﮎ ﻫﺴﺘﻨﺪ، ﻗﺮﺍﺭ ﺩﺍﺩﻥ ﺟﺎﻳﮕﺎﻫﻲ ﺛﺎﺑﺖ ﺑﺮﺍﻱ ﺛﺒﺖ ﮐﺘﻴﺒﻪ ﻫﺎﻱ ﺣﺎﻭﻱ آيات و احاديث و استفاده از تزيينات و ساختار مشترك در گچبري هاي آنها، ﺭﻭﺵ ﺟﻤﻊ ﺁﻭﺭﻱ ﺍﻃﻼﻋﺎﺕ ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ ﺍﻱ ﻭ ﻣﻴﺪﺍﻧﻲ با استفاده از تصاوير كتاب ها و عكاسي از بناها ﺍﺳﺖ.