مطالعه نمادين نقش پرنده در سفالينه هاي نيشابور قرن3 و 4ه.ق و تطبيق آن با پرندگان منطق الطير عطار

هنرسفالگري قرن سوم و چهارم ه.ق در زمينه ي لعاب دهي و تزئينات نقوش ازجايگاه والايي برخوردار بوده و دگرديسي شگرفي را پديد آورده است. نيشابور از مهم ترين مراكز تزئينات و نقوش متنوع سفالگري مي باشد كه از جمله تزئينات آن، نقوش پرندگان است. نقش بندي پرندگان در آثار سفالي، اغلب بر روي ظروف كاربردي ترسيم شده اند. به كارگيري نقش پرنده در آثار هنري به خصوص سفالگري را مي توان حلقه ي رابطي ميان هنر و ادبيات در دوران اسلامي- ايراني دانست. لذا بهره-گيري از اين نقوش نشانگر طرزفكر، اعتقادات و نگرش مردمان آن دوره بوده است. از متون ادبي بسيار نفيس در ايران مي توان از منطق الطير عطار نيشابوري نام برد كه يكي از منظومه هاي غني مي باشد و در قالب مثنوي سروده شده است. نسخه ي مذكور از پرندگاني همچون هدهد و غيره ياد مي كند كه از مثنوي‌هاي تمثيلي عرفان اسلامي به شمار مي‌آيد. بر همين اساس پرندگان نيز در عرفان و اسطوره هاي ايراني از منزلت شاخصي برخوردار ند. لذاپژوهش حاضر ضمن شناسايي نوع پرندگان و تركيب بصري آن ها در سفالينه هاي نيشابور و منطق الطير به بررسي تطبيقي مفاهيم و مضامين نمادين پرندگان در هر دو اثر مذكور مي پردازد. اين مقاله دو پرسش اساسي را پاسخ مي دهد:چه نوع پرندگاني با چه نوع تركيبي و در سفالينه هاي نيشابور و منطق الطير جلوه نمايي مي كنند و كدام پرندگاني در اين آثار مشترك هستند، چه نقاط اشتراك و افتراقي در مفاهيم و مضاميني پرندگان هر دو اثر وجود دارد. اين پژوهش به صورت توصيفي- تحليل محتوايي و با متود تطبيقي بررسي شده و ابزار گردآوري اطلاعات نيز با استفاده از شيوه ي‌ كتابخانه اي مي‌باشد. نتايج حاصله از اين پژوهش نمايانگر اين است: پرندگاني همچون هدهد، بلبل، طوطي، بوتيمار، قرقاوول وغيره پرندگاني هستند كه در آثار مذكور استفاده شده اند و هفت پرنده ي ديگر در اين دو اثر مشترك اند. از طرفي پرندگان نشاني از سير و سلوك و اتحاد بوده، شخصيتي كمال طلب و قدسي داشته و در حال عروج هستند.