سير تحول كتيبه نگاري نستعليق در بناهاي صفوي خراسان جنوبي

يكي از تزئينات معماري دوره صفوي، كتيبه‌هاي نستعليق است كه مانند ساير كتيبه‌هاي تاريخي، حاوي اطلاعات با ارزشي از قبيل نام بانيان، معماران و خوشنويسان نيز هستند. از اين رو، شناسايي و معرفي آنها، هم در زمينه تاريخ هنر معماري و هم در تاريخ خوشنويسي اين دوره قابل توجه است. در كنار بناهاي شاخص اصفهان، مشهد، كرمان، قزوين و ... ؛ بخشي از اين آثار در استان خراسان جنوبي به يادگار مانده كه خود گواهي بر پيشرفت فرهنگ و هنر در اين خطه كويري ايران است و تا كنون در پژوهش‌هاي انجام شده، اشاره چنداني به آن نشده است. از اين رو، پژوهش پيش رو با هدف مشخص نمودن زمان شروع كتيبه نگاري نستعليق در بناهاي خراسان جنوبي، خوانش متن و شناسايي مضامين به كار رفته و همچنين، مطالعه شباهت‌ها و تفاوت‌هاي اين آثار با نمونه هاي ساير مناطق ايران، تدوين شده است. نتايج اين پژوهش بنيادي نشان مي‌دهد كه استفاده از كتيبه‌هاي نستعليق در ابنيه صفوي خراسان جنوبي، از دوره شاه طهماسب آغاز گرديده و تا دوره شاه سليمان ادامه داشته و بيشتر كتيبه‌هاي موجود متعلق به دوره شاه صفي و شاه سليمان (هر كدام 3 مورد) است. فراواني بناهاي حاوي اين آثار به ترتيب عبارتند از: مساجد (5 مورد)، آب انبارها (3 مورد) و حمام ها (2 مورد). همچنين، نتايج بيانگر آن است كه تمامي كتيبه‌ها از جنس سنگ بوده و تنوع مواد اوليه كتيبه‌هاي نستعليق صفوي در آن ديده نمي‌شود. علاوه بر اين، خوانش و دسته‌بندي مضموني اين آثار نشان دهنده آن است كه غير از كتيبه فرمان حكومتي مسجد جامع قاين، بقيه نمونه‌ها در زمره كتيبه‌هاي احداثيه قرار مي‌گيرند. عدم به كارگيري مضامين مذهبي، يكي ديگر از ويژگي‌هاي غالب در اين آثار است.