بررسي اثر بخشي آموزش ارتباط بازي محور به مراقبين به شيوه CPRT برافزايش دلبستگي ايمن كودكان پيش دبستاني مراكز نگهداري شبانه روزي شهر تهران

Study of impact of play-centered communication training of caregivers, based on CPRT, on enhancement of safe attachment of pre-school children at Tehran s boarding childcare centers

مقدمه و بيان مساله: توجه به مسائل كودكان بي سرپرست و بد سرپرست همواره يكي از محورهاي فعاليت روانشناسان تربيتي و متخصصان حوزه رشد كودك بوده است. چنين فرزنداني كه به دليل آسيب هاي خانوادگي و اجتماعي از زندگي همراه والدين محروم شده اند، همواره نيازمند مراقبتي هستند كه اين كمبودها و خلاء ها را جبران كند، همانطور كه طبق نظريه ي بالبي در ميزان دلبستگي ايمن كودك، كيفيت نگهداري از كودك تعيين كننده تر از كميت آن است. اهميت سالهاي اوليه كودك برتحول آينده كودك، موجب تمركزي فراتر از حد معمول بر تجارب اوليه و به ويژه روابط كودك با مراقب اوليه خود مي باشد و روابط حمايت كننده اوليه كودك- مراقب مي تواند همواركننده مسير تحولي آينده كودك به ويژه در زمينه مهارت هاي اجتماعي و سلامت روان باشد. يكي از عواملي كه مي تواند بر ايمني دلبستگي كودكان تاثير بگذارد، كيفيت پرستاري و مراقبت از كودكان است؛ چگونگي و كيفيت رابطه بين كودك-مراقب(جانشين مادر) مورد توجه بسياري از روانشناسان قرار گرفته است، در اين بين بالبي به طور منظم و منسجم به مطالعه اين رابطه تحت عنوان دلبستگي پرداخته است، نظريه دلبستگي بالبي يكي از مهمترين نظريه ها براي توضيح ارتباط ميان تجربيات كودك در خانواده و رشد عاطفي- اجتماعي اوست. بالبي به اختلال ها و ناراحتي هاي كودكاني كه در موسسات پرورش مي يافتند، توجه مي نمود، وي دريافت كودكاني كه در شيرخوارگاه ها و مراكز مراقبت شبانه روزي بزرگ مي شدند، به برخي مشكلات عاطفي از جمله ناتواني در برقراري روابط صميمانه و ديرپا با ديگران دچار مي شوند، زيرا فرصت برقراري يك دلبستگي محكم را با مادر يا جانشين وي را در ابتداي زندگي نداشته اند. برخي كودكان به دلايل مختلفي نظير آسيب هاي اجتماعي و خانوادگي مانند اعتياد، طلاق، فوت، بيماري والدين و... از زندگي به همراه والدين محروم مي شوند و با شرايط بي سرپرست و بد سرپرست در جامعه رها مي شوند. سرپرستي چنين كودكاني به شيوه هاي گوناگون از حمايت خانواده هاي اقوام و خويشان گرفته تا حمايت سازمان بهزيستي در قالب مراكز نگهداري شبانه روزي صورت مي گيرد. در اين مراكز به جاي مادر يا جانشين مادر، مراقبين به تعامل با كودكان و مراقبت از آنها مي پردازند، هرچند براي اين مراقبت ؛آموزش و مهارتهاي آنان محدود به آموزش هاي تئوري دانشگاهي و تجارب شخصي غير مستقيم آن ها است، اما ميتواندتاثيرات موثري بر روند رشد رواني آنان بگذارد.از اين روي اين پژوهش به بررسي شيوه ارتباطي آنان و اثر آن بر رشد و افزايش ميزان دلبستگي اين كودكان پرداخته است.روش پژوهش: پژوهش حاضر درصدد بررسي اثربخشي آموزش ارتباط بازي محور مراقبان به شيوه ي CPRT برافزايش دلبستگي ايمن كودكان 3 تا 6 سال نگهدايي شده در مراكز شبانه روزي مي باشد. روش آماري اين پژوهش، روش آزمايشي از نوع پيش آزمون-پس آزمون با گروه كنترل است. جامعه آماري شامل كليه كودكان دختر و پسر ثابت 3 تا 6 سال ساكن در مراكز شبانه روزي شهر تهران مي باشد. نمونه اين پژوهش شامل 30 نفر از كودكان دختر و پسر ثابت 3 تا 6 سال شيرخوارگاه حضرت رقيه(س)واقع در جنوب تهران كه در دو گروه آزمايش(15 نفر) و گروه كنترل (15نفر) است كه در هر دو گروه 10 پسر و 5 دختر قرار داشت. روش نمونه گيري به روش نمونه گيري در دسترس مي باشد . درپيش آزمون- پس آزمون، جهت سنجش ايمني دلبستگي از پرسشنامه روابط مياني (KCAQ) استفاده گرديد، مربيان(جانشينان مادر) تحت برنامه مداخله 10 جلسه اي (60دقيقه) آموزش ارتباط بازي محور به مراقبان برگرفته از برنامه درماني والد-كودك (CPRT)قرار گرفتند و داده ها با استفاده از آزمون تحليل كو واريانس مورد تجزيه و تحليل قرار گرفتند.ابزار پژوهش پرسشنامه روابط مياني دلبستگي (KCAQ) مي باشد كه شامل ابعاد مختلفي نظير تكامل انطباقي مثبت، واكنش هيجاني، رفتارهاي منفي و ... مي باشد . يافته هاي پژوهش : يافته هاي پژوهش حاكي از آن است كه كودكاني كه با آنها بازيهاي ارتباط محور مراقبان به شيوه ي CPRT انجام شد، نمرات بالاتري از كودكان گروه كنترل كسب كردند كه بيانگر تفاوت معنادار گروه آزمايش و كنترل در افزايش دلبستگي ايمن است، همچنين به لحاظ جنسيتي ميان دختران و پسران در دو گروه آزمايش و كنترل تفاوت معناداري مشاهده نشد.نتيجه گيري و بحث: به منظور افزايش دلبستگي ايمن كودكان ساكن در اين مراكز، تدوين و ارائه ي برنامه هاي آموزشي به شيوه ي CPRT براي مراقبين خانه هاي كودك توصيه مي شود، همچنين نتايج اين پژوهش، كيفيت نگهداري و ارتباط با كودكان ساكن در مراكز نگهداري شبانه روزي را نيازمند تامل و گسترش مي داند و برخي دلالت هاي آموزشي و روانشناختي نگهداري و مراقبت مطلوبتر را مورد بحث و بررسي قرار مي دهد.

Introduction: Focus on the issues of concern of orphans and children with irresponsible parents (guardians) has always been one of the pivotal activities of educational psychologists, and experts in the domain of child growth. Such children have been denied of living with their parents due to familial and social vulnerabilities, and are in constant need of caregiving which would compensate these shortcomings and vacuums. Based on Bowlby Attachment Theory, the quality of care for children is more determining than its related quantity.The paramount importance of initial years of children on their future development has resulted in substantial focus on the initial experiments; especially children s relations with their initial caregiver; and the initial supportive child-caregiver relationship can facilitate the future development of the child, especially when it comes to child s social skills and mental health. One of the factors which can influence the safety of children s attachment is the quality of childcare. Terms and quality of child-caregiver (a substitute for child s mother) relationship have captured the attention of many psychologists. In the meantime, Bowlby has regularly studied this relationship under the heading of attachment. Bowlby attachment theory is one of the most important theories for description of links between child s experiments in the family and his emotional-social growth. He paid attention to mental disorders and concerns of children who were brought up in childcare centers. He realized that the children who were brought up in boarding childcare centers were suffering from a number of emotional problems, such as inability to establish amicable and long-lasting relationships with others; because they have not had the chance to shape a solid bond with their mothers or caregivers in the beginning of their lives. Some children are deprived of living with their parents due to a number of reasons, including social and familial vulnerabilities such as drug addiction, divorce, death, and ailment of their parents, and are left on their own in the community without parents, or with irresponsible parents. There are a number of different approaches for guardianship of these children such as support rendered by the relatives of these children; or support provided by the Welfare Organization in the form of boarding childcare centers. In these centers, instead of children s mothers, caregivers interact with children and take care of them. Although the trainings and skills of these caregivers are limited to their academic studies and indirect personal experiments; they can leave an effective impact on the mental and psychological growth of children. Thus, this research has studied and analyzed the terms of communication of caregivers with children; and the impact of this communication on the growth and enhancement of these children s attachment.Methodology: This study intends to research the impact of play-centered communication training of caregivers, based on CPRT, on enhancement of safe attachment of three- to six-year old children at Tehran s boarding childcare centers. The statistical method of this research, is an empirical approach with the control group, of the pre-test and post-test type. The statistical community includes all three- to six-year old girls and boys residing in Tehran s boarding childcare centers. The sample of this study includes 30 three- to six-year old boys and girls located at Hazrat Roqayeh (SA) Orphanage in southern Tehran, in a 15-member test group and a 15-member control group; with each group comprising of ten boys and five girls. The study is based on in-access sampling methodology. In the pre-test and post-test method, in order to assess the safety of attachment; the attachment mediation questionnaire (KCAQ) was used. Coaches (substitutes for mothers) were placed under a ten-session intervention plan, with each session lasting sixty minutes, for the purpose of play-centered communication training, based on the Child Parent Relationship Therapy; while the resulting data were studied based on co-variance analysis test. The tools of the study is the attachment mediation questionnaire (KCAQ), which includes different aspects such as positive adaptive evolution, emotional response, negative behaviors and so forth.Study’s findings: Based on the findings of this study, children which were subjected to caregivers’ play-centered communication in accordance to Child Parent Relationship Therapy, got higher grades than the children within the control group; which shows a meaningful difference between the test and control groups in enhancement of the safe attachment. Moreover, a meaningful difference was not observed based on gender, among boys and girls, between test and control groups.Conclusion and Discussion: In order to enhance safe attachment among children residing in childcare centers; preparation and presentation of educational plans based on CPRT is recommended for caregivers at childcare centers. Moreover, the results of this research; quality of childcare; and communication with children residing at boarding childcare centers necessitate contemplation and development; while discussing and studying some of the educational and psychological reasons for more appropriate childcare.