اثربخشي آموزش گروهي مهارت هاي اجتماعي مبتني بر پردازش شناختي بر كاهش اضطراب دانش‌آموزان دختر پيش دبستاني شهر تبريز

The Effectiveness of Group Cognitive Social-Based Skills Training on Reducing Anxiety in Preschool Girl Students in Tabriz

انسان موجودي اجتماعي و نيازمند برقراري ارتباط با ديگران است، به گونه اي كه بسياري از نيازهاي متعالي و شكوفايي استعدادها و خلاقيت هايش از طريق تعامل بين فردي و ارتباط اجتماعي ارضا شده و به فعل درمي آيد )بهمني و همكاران ،1395). افزون بر اين، رشد اجتماعي مهم ترين جنبه زندگي هر فرد است و به نوبه خود منجر به ارتقاء رشد هوشي و ساير جنبه هاي رشد فردي مي شود )دانش و همكاران،1393(. از اين رو، كساني كه در حوزه هاي اجتماعي شكوفا شده اند به سطحي از توانايي در روابط اجتماعي دست يافته اند كه به راحتي مي توانند با زندگي و مردم سازگار شوند )رودباري، شهدي پور و ساداتي قلعه، 2013) . امروزه روش هاي درماني جديدي در حوزه روانشناختي براي درمان افراد مبتلا به اضطراب به كار گرفته شده است. از جمله اين درمان ها آموزش مهارت هاي اجتماعي مبتني بر پردازش شناختي است. هدف از پژوهش حاضر بررسي اثربخشي آموزش گروهي مهارت هاي اجتماعي مبتني بر كاهش اضطراب دانش‌آموزان دختر پيش دبستاني شهر تبريز بود. روش پژوهش نيمه تجربي با گروه آزمايش، گروه گواه و طرح پيش‌آزمون، پس‌آزمون و پيگيري دو ماهه بود. جامعه آماري پژوهش كودكان چهار تا شش ساله حاضر در مهد كودك ها و مراكز پيش دبستاني شهر تبريز در سال تحصيلي 1397-1396 بود 158 كودك به روش تصادفي چند مرحله اي انتخاب شدند ابتدا از بين مناطق پنج گانه تبريز دو منطقه به تصادف و سپس از بين مهدكودك ها و مراكز پيش دبستاني موجود در اين مناطق 4 مركز به تصادف انتخاب شدند معلمان آنها فرم معلم مقياس اضطراب كودكان پيش دبستاني (اسپنس و ديگران، 2001) را به همراه مقياس درجه بندي كانرز (فرم معلم، كانرز، 1999) تكميل كردند گرفت آنگاه دانش آموزاني كه داراي بالاترين سطح اضطراب بودند مشخص و 40 نفر از آنها بصورت تصادفي انتخاب و بصورت گمارش تصادفي در دو گروه آزمايش و كنترل جايگزين شدند.افراد گروه آزمايش، 10 جلسه آموزش مهارت‌هاي اجتماعي يك ساعته در 5 هفته متوالي را تجربه كردند آموزش‌ها شامل آموزش مهارت‌هاي اجتماعي براي كلاس درس استفنز و فهرست مهارت‌هاي اجتماعي واكر و ارايه ي هفت داستان اجتماعي 30-20 دقيقه اي بود بود كه از طريق بحث گروهي، ايفاي نقش و الگوسازي ارائه شدند. و پس از آن هر دو گروه آزمايش و گواه در معرض اجراي پس آزمون ( تكميل فرم ها توسط معلمين) قرار گرفتند. نتايج حاصل از تحليل كوواريانس نشان داد كه آموزش مهارت هاي شناختي - اجتماعي منجر به كاهش معنادار نمره اضطراب كل و خرده مقياس هاي آن در مقايسه با گروه كنترل شد نتايج نشان داد آموزش مهارت‌هاي اجتماعي بر اضطراب (31/8=F ، 001/0=P) اثر داشته و ميزان اضطراب را نيز به‌طورمعناداري كاهش داده و اين تاثير در مرحله پيگيري پايدار مانده است. با توجه به اين كه كودكان مضطرب در مهارت هاي اجتماعي كمبود دارند، به نظر مي رسد كه اجراي برنامه مهارت هاي شناختي -اجتماعي با يادگيري مهارت هايي مانند همكاري و مشاركت، كمك به ديگران و رعايت نوبت در كودكان منجر به كاهش اضطراب در آنان مي شود مي‌توان نتيجه‌ گرفت كه آموزش مهارت‌هاي اجتماعي روشي موثر براي كاهش اضطراب كودكان پيش دبستاني است. اين يافته با يافته هاي به دست آمده از تحقيقات انجام شده توسط نيسي و شهني (1380 )، آقاجاني(1381) ، هارتر(1998) همخواني دارد. آقاجاني (1381 ) در تحقيقي تحت عنوان تاثير آموزش مهارتهاي اجتماعي بر سلامت روان و منبع كنترل نوجوانان كه در شهرستان قم بر روي دانش آموزان مقطع راهنمايي در سال 1381 انجام داد به اين نتيجه رسيد كه آموزش مهارت هاي اجتماعي بر افزايش سلامت روان و منبع كنترل نوجوانان تاثير به سزايي دارد و همچنين در اين زمينه بين گروه آزمايش و گواه تفاوت معني داري وجود دارد. از تحقيقي كه مورگان و پيرسون (1994) در زمينه آموزش مهارت هاي اجتماعي انجام دادند مشخص شد كه آموزش مهارت هاي اجتماعي بركاهش درگيري و ناسازگاري هاي كودكان با همكلاسي هايشان تاثير دارد. در تحقيقي كه تحت عنوان تاثير آموزش مهارت هاي اجتماعي بر روي مشكالت عاطفي، رفتاري كودكان دبستاني توسط سخندان توماج در دانشگاه اصفهان (1380) انجام شده است محقق به اين نتيجه رسيد كه آموزش مهارت هاي اجتماعي مشكالت رفتاري كودكان دبستاني را به صورت معني داري كاهش داده است. از جمله تبيين هاي احتمالي كه مي توان براي اين يافته در نظر گرفت اين است كه كودكان مضطرب به دليل ترس از ارزيابي منفي يا ترس از طرد شدن نسبت به تاييد عمل خود از جانب ديگران حساس هستند و شايد اين ترس ها آنها را در موقعيت هاي اجتماعي مضطرب و پريشان مي سازد كه جرات اظهار نظر و ابراز عقيده را از دست مي دهند. درمان موثر موجب بهبود ادراك اين كودكان از خود و توانايي هاي خود مي گردد. مهارت هاي اجتماعي و شناسايي ارزش هاي فردي در پيشگيري يا كاهش ابتلاء كودكان به انواع ناهنجاري هاي رفتاري - اجتماعي و اختلالات رواني و شخصيتي نقش موثري دارند. بنابراين با توجه به ارزش و اهميت آموزش مهارت هاي اجتماعي با اهداف پيشگيرانه و ارتقاء سطح سلامت روان فقدان اين مهارت ها باعث كاهش ارزشمندي و افزايش اضطراب در كودكان خواهد شد. آموزش چنين مهارت هايي در كودكان احساس كفايت، توانايي موثر بودن ، غلبه كردن بر مشكل يا سازش با ناكامي ،توانايي برنامه ريزي و رفتار هدفمند را به وجود مي آورد.