كنايه؛ ظرفيتي براي ايهام آفريني در غزليات حافظ

ايهام؛ هنري ترين شگرد بديعي است كه در چندمعنايي كردن متن، تأثير بسزايي دارد. اين شگرد بديعي در اشعار حافظ از حد يك آرايۀ ادبي معمولي فراتر رفته‌است و از ويژگي هاي سبكي او تلقي مي شود. حافظ براي ورود به آبشخورهاي ايهام سازي شيوه هاي مختلفي در پيش گرفته‌است كه تنها يكي از آن‌ها استفاده هاي غير مرسوم از كنايه‌است. كنايه؛ در شعر حافظ اغلب محملي براي ايهام-آفريني است. خواجه گاهي اوقات هم زمان و به صورت تساوي و توازي از كنايه، دو معني مجازي و حقيقي (هنري و زباني) اراده كرده‌است. حافظ حتي براي آن دسته از تركيبات (استعارۀ مركب) كه هميشه در معناي مجازي كاربرد داشته اند با جادوي سخن، معنايي حقيقي و زبان جديدي خلق كرده‌است. در اين مقاله پس از نقل و نقد نظر بلاغيون در باره ي ايهام و كنايه، به تحليل ابياتي پرداخته شده‌است كه در آن‌ها حافظ با دقت و ظرافت خاصي از تركيب كنايه و ايهام به خلق شگرد جديدي رسيده، كه مي توان به آن ايهام كنايي گفت. در پايان نيز بر اساس يك نمونه گيري، ايهام هاي حافظ از20 غزل كه تصادفي انتخاب شده ، استخراج گرديده تا فراواني ايهام كنايي نسبت به ساير موراد، سنجيده شود.