واكاوي بيتي از ديوان خاقاني (ما كانَ يا ماكان كاكي؟)

از ميان متون منظوم فارسي، قصايد خاقاني شرواني همواره به مثابۀ نمونه اي از اشعار غامض پارسي شناخته شده است. علاقۀ مفرط خاقاني در به كارگيري شگردهاي متنوع ادبي و استفاده از انواع دانش هاي متداول روزگار خود در بيان مقصود، و نبود نسخۀ موثق از ديوان شاعر – كه به ضبط‌هاي متفاوت و گاه متناقضي از پاره اي واژه ها انجاميده- معني برخي ابيات ديوان خاقاني را براي شارحان تا حدي دشوار ساخته است. در اين پژوهش، يك بيت از ديوان خاقاني مورد واكاوي قرار گرفته است. مسئلۀ اصلي اين مقاله درخصوص واژۀ ماكان در بيتي از قصيده اي با مطلع «... به خراسان يابم» است. در شروح مختلف در مورد اين كلمه تعابير مختلفي ارائه شده است. به منظور بررسي دقيق و نيل به معناي دقيق بيت، ضبط هاي گوناگون بيت و شرح هاي متفاوت آن در اين پژوهش بررسي، و ضبط و شرح صحيح تر پيشنهاد شده است. با توجه به قراين مختلف، به نظر مي‌رسد، كلمۀ ماكان در بيت مورد نظر، اشارۀ مستقيم به‌يك شخصيت تاريخي دارد.