زمينه‏ها و علل نفوذ زبان فرانسه در پهنه¬ي زبان فارسي (از اوايل دوره¬ي قاجار تا جنگ جهاني يكم)

در دورۀ اسلامي، در چند مرحله زبان فارسي موردهجوم شديد زبان‏هاي عرب و ترك و مغول قرار گرفت. با اين همه، در دورۀ قاجار نيز زبان فرانسه به‏صورت گسترده‏اي وارد پهنۀ زبان فارسي شد. البته چگونگي ورود اين زبان‏ها به ايران باهم متفاوت بود. سه مورد اول به‏صورت نظامي بود، اما مورد چهارم، يعني زبان فرانسه از راه‏هاي سياسي- فرهنگي وارد پهنۀ زبان فارسي شد كه چگونگي آن نيازمند بررسي‏هاي گسترده‏تري است.در توضيح بيشتر بايد گفت كه در پي جنگ‏هاي روسيه و ايران، نياز ايران به كمك فرانسه از يكسو و از سوي ديگر، روي آوري ايرانيان به فرهنگ و تمدن غرب، به‏ويژه فرانسه و نيز كوشش‏هاي فرانسويان براي گسترش زبان و فرهنگ خود در جهان، از جملۀ مهمترين عوامل نفوذ زبان فرانسه در ايران به‏شمار مي‏روند. در دورۀ قاجارها، زبان فرانسه در ايران تا آنجا پيشرفت كه تبديل به نخستين زبان خارجي در ايران گرديد. درنتيجه، هزاران واژۀ فرانسوي وارد زبان فارسي شده اند كه بسياري از آن‏ها- بي‏آنكه معادل‏سازي شوند- همچنان در زبان روزمرۀ ما به‏كار مي‏روند. بنابر آنچه گفته شد، اين پرسش مطرح است كه چه علل و عواملي سبب شدند كه زبان فرانسه تا اين حد وارد زبان فارسي شود؟ در اين رابطه نخست بايد اهداف و كوشش‏هاي نهادهاي آموزشي و فرهنگي فرانسويان مانند، لازاريست‏ها، آليانس فرانسه و آليانس يهود را براي ورود به ايران مورد مطالعه قرار داد. سپس بايد زمينه‏هاي سياسي- اجتماعي داخلي و نيز ديگر علل روي آوري ايرانيان‏ به زبان فرانسه مورد مطالعه قرار گيرد. مجموعۀ اين عوامل سبب شدند تا زبان فرانسه بيشترين نفوذ را در دورۀ معاصر- نسبت به ديگر زبان‏هاي اروپايي- در زبان فارسي داشته باشد.