بررسي نوسانات 60 ساله فراواني رخداد گردوغبار در ايران با تاكيد بر شاخص دور پيوندي انسو

در دهه هاي اخير گردوغبار به عنوان يكي از پديده هاي مضر اقليمي، موجب خسارت به بخش هاي مختلف اكوسيستم ازجمله جوامع شهري، محيط زيست، كشاورزي و ساير بخش ها شده است. هدف از انجام اين مطالعه بررسي فراواني رخداد پديده گردوغبار در دوره اقليمي 60 ساله (2010-1951) با تاكيد بر فازهاي مختلف شاخص دور پيوندي نوسانات جنوبي النينو (ENSO) است. به اين منظور، تعداد روزهاي همراه با پديده گردوغبار (كدهاي همديدي 05، 06 و 07) در 14 ايستگاه سينوپتيك كشور با پراكنش جغرافيايي و اقليمي مناسب، انتخاب و سال هاي النينو و لانينا بر اساس روش ارايه شده توسط روپلوسكي و هالپرت تعيين شدند. درنهايت فراواني رخداد گردوغبار در فازهاي مختلف بررسي و ميزان ضريب همبستگي بين فراواني رخداد گردوغبار و شاخص انسو مشخص گرديد. نتايج به دست آمده در فازهاي مختلف انسو، اختلاف در فراواني رخداد گردوغبار ايستگاه هاي مورد مطالعه را نشان داد. به طوري-كه، در فاز لانينا (سرد) فراواني گردوغبار، بيشتر از فاز النينو (گرم) (10 ايستگاه)، و در فاز خنثي بيشتر از فازهاي النينو (11 ايستگاه) و لانينا (9 ايستگاه) بود. بنابراين در فاز خنثي احتمال بيشتري در رخداد گردوغبار وجود خواهد داشت. بررسي ضريب همبستگي بين شاخص دور پيوندي انسو با فراواني رخداد گردوغبار نيز نشان داد در تعدادي از ايستگاه ها همبستگي معني دار و در بيشتر ايستگاه ها همبستگي غيرمعني دار است. به طوري كه ايستگاه هاي اصفهان، همدان، شاهرود و خرم آباد با تعداد بيشتري از متغيرهاي ماهانه و فصلي انسو همبستگي داشتند درصورتي كه در ايستگاه هاي شيراز، تبريز، تهران و زاهدان هيچ همبستگي معني داري مشاهده نشد. بيشترين همبستگي معني دار، در ماه هاي سپتامبر و دسامبر و كمترين همبستگي، در ماه ژانويه و جولاي وجود داشت. بالاترين ضريب همبستگي فراواني رخداد گردوغبار با شاخص دور پيوندي انسو به مقدار 421/0 در ايستگاه اروميه، در ماه نوامبر به دست آمد و به طوركلي در 18 درصد موارد، همبستگي فراواني رخداد گردوغبار با شاخص دور پيوندي انسو معني دار بود.