نقش محبت در زندگي اخلاقي از منظر حكمت متعاليه

از ديدگاه ملاصدرا اساس اخلاق در حيات آدمي، محبت است و محبت حقيقي، محبت به خداوند است كه جلوهاي از محبت خداوند به آدمي است. اگر كسي حقيقتاً به خداوند عشق ورزد، به مرتبه اي مي رسد كه تمامي آدميان كه جلوه هاي مختلف خداوند هستند محبوب او واقع مي شوند و آنگاه در اخلاقِ فردي، برخورد خواهد كرد. ملاصدرا با تقسيم « محبوب » تدبير منزل و زندگي اجتماعي با خود و ديگران به مثابة محبت آدمي به محبت نفساني و محبت الهي بيان ميكند كه هر محبت نوعي عبوديت است، از اين رو اگر آدمي محبت نفساني به چيزي داشته باشد خواه بتي كه از سنگ و چوب تراشيده شده باشد و خواه اموال و اولاد و مقامهاي دنيوي باشد شرك محسوب مي شود؛ زيرا محبت نفساني توجه به غيرِ خدا و عبادت نيز ناميد، محبتي است كه ملائم با « محبت معرفت و حكمت » اوست. اما محبت الهي كه ميتوان آن را شهوات نفساني نيست و حقيقتاً به خداوند تعلّق ميگيرد، گرچه در ظاهر، محبت به امور دنيوي باشد؛ زيرا مؤمنِ حقيقي همه چيز را جلوة خدا ميداند. آنچه سبب محبت خداوند در دل آدمي مي شود، معرفت به خداوند زيباست و از آنجا كه عالَم آيينة « إنّ اللّه جميل يحب الجمال » كمال و زيبايي اوست و بنابر حديث حق است، عالَم نيز در نهايت زيبايي است. آدمي با نظر در عالم و تفكر در آن محبتش به خدا افزون ميشود؛ زيرا ويژگي زيبايي، ايجاد ابتهاج است و اين نوع ابتهاج فقط براي كسي حاصل ميشود كه قلبِ او پيراسته از نائل آمده است. اين مقام در بينِ كائنات مختصِ آدميان « مقام محبت » كدورتها باشد؛ چنين شخصي به است؛ زيرا آدمي داراي ويژگيهايي است كه او را از موجودات ديگر متمايز ميكند.