جايگاه ارزش‌هاي شهرسازي اسلامي در نظريه‌هاي معاصر برنامه ريزي شهري، شهرها و جوامع نوين

هدف اين پژوهش نشان دادن قدرت ارزشهاي شهرسازي اسلامي است كه اينك در نظريه‌هاي دوره معاصر در مقياس بين‌المللي بكار مي‌رود. در پژوهشهاي مشابه، ارزش‌هاي كالبدي شهر در دوران اسلامي اكثرا ايستا ديده شده و جنبه‌هاي مفهومي پوياي اين ارزشها تاكيد چنداني نشده است. در اين مقاله ابتدا پژوهشهاي مرتبط بازبيني و در دو لايه «كالبدي» و «غيركالبدي» تقسيم شده است. سپس مفاهيم و جنبه‌هاي «فراكالبدي» شهر اسلامي با نظريه‌هاي فعلي شهرسازي معاصر مقايسه شده تا به روز بودن، پويايي و قابليت تعميم اين مفاهيم مشخص شود. روش كار چنين بوده كه نمونه‌هايي از كالبد شهرهاي اسلامي تحليل ريخت شناسي شده و خصوصيات تركيب اجزاي در چند شناسه مشترك با سرشت فراكالبدي، مانند «عدالت»، «وحدت با كثرت»، «تكامل با تضاد» و «انطباق با خردورزي» طبقه بندي شده‌اند. سرانجام برخي رويكردهاي جديد در نظريه‌هاي برنامهريزي شهري معاصر از 1930 ميلادي به اين سو مانند شهرسازي‌جامع «خردگرا2»، «فزاينده3»، «داد و ستدي4»، «وكالتي5» و «بنيادي6» و نيز روشهاي «ساختاري و راهبردي 7» بارويكردهاي توسعه شهر اسلامي مقايسه شده است. يافته بنيادي مقاله اين است كه ارزش‌هاي شهرسازي اسلامي فراي كالبد و زمان است و همچنان ميتوان از آنها در توسعه شهرهاي جهاني بهره برد. اين شهرسازي، راهبردي بوده و ويژگيها و نظريه‌هاي معاصر شهرسازي را به ميزان زيادي پوشش ميدهد. بنابراين توان بسياري در تقويت نظريه پردازي شهرسازي معاصر و عمل گرايي در سراسر جوامع جهان دارد.