آسيب شناسي و ناپايداري توسعه اجتماعي در ايران

توسعه به مثابه صفتي كه بيانگر كم وكيف هر جامعه و دوره تاريخي است و در حوزه هاي وسيع اجتماعي، فرهنگي، اقتصادي و سياسي در مقياس هاي كلان (نظام)، مياني (نهادي و سازماني) و خرد (كنشگري) قابل شناسايي و احصاء است. به رغم قوت ها و توانمندي هايي كه با خود دارد آسيب ها و مسائلي را هم همراه دارد كه آن را دچار اختلال و ناپايداري هايي مي كند. اين اختلال و ناپايداري در كشورهايي كه فرايند توسعه شان متاثر از جوامع ديگر و پارادايم هاي فكري بيروني بوده بيشتر بوده است؛ و مهم تر اينكه اين وضعيت در حوزه اجتماعي كه قلمرو توسعه اجتماعي را تشكيل مي دهد نمايي بيشتري دارد. در اين مقاله به چرايي غفلت از توسعه اجتماعي، ناپايداري و آسيب هاي آن در پرتو گفتمان هاي جديد و تازه اي كه در نوشته هاي توسعه مطرح شده اند، چون گفتمان پسا استعماري، پسا توسعه اي و توسعه جايگزين و نيز تجربه عملي و پيامدهايي كه سياست ها و برنامه هاي توسعه اي از حيث اجتماعي در پي داشته اند استفاده مي شود. فرض بنيادي اين مقاله اين است كه امر اجتماعي و به تبع آن توسعه اجتماعي مورد غفلت قرار گرفته و نگاهي تقليل گرايانه در بحث هاي توسعه وجود داشته است. به گونه اي كه توسعه اجتماعي را در مقام نظر معطوف به رفاه اجتماعي در معناي حداقلي آن و از حيث سياستي معادل با تدارك خدمات رفاهي و پاسخ به نياز هاي اساسي دانسته و يا اينكه پسماند امر اقتصادي و سياسي تلقي شده است. در ايران به رغم اينكه برنامه هاي توسعه بعد از انقلاب اسلامي با پسوند هاي اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي تعريف شده اند. ليكن سهم بخش اجتماعي در مقام نظر و عمل در قياس با بخش اقتصادي در حاشيه بوده به گونه اي كه برنامه هاي توسعه به حوزه اقتصادي و عمراني فرو كاهيده شده اند.