معرفت چون مبناي نظري انگاره پيشرفت اسلامي-ايراني

روند تاريخ روند پيشرفت است، اگر چه روزگاري بسيار كند بود و چون يك مسأله مطرح نبود و امروز بسيار شتاب يافته و هدايت آن يك مسأله شده است. ولي روند پيشرفت هر آيينه مبنايي نظري دارد. مبناي نظري اين روند تا پيش از آغاز مدرنيزاسيون در جهان در غايت حكمت به آگاهي رسيده الهي (معرفت) بود، زيرا جامعه هر آيينه ديني بود و سكولاريسم نيز نه كالبدي نظري_استدلالي يافته بود و نه به صورت مبناي نظري نظام جامعه در آمده بود. ولي با آغاز روند مدرنيزاسيون عقل ابزاري معطوف به شهوات (ضد معرفت) جاي معرفت را چون مبناي نظري روند پيشرفت گرفت و صورتي از پيشرفت آغاز شد كه آن را توسعه مي ناميم؛ و جهان كنوني محصول اين روند است. اصلاح جهان كنوني و سمت و سوي پيشرفت آن را بايد از احياي مبناي معرفتي حركت تاريخ و پرمايه كردن آن، تا آنجا كه بتواند همه علوم در دسترس را در خود جاي داد و در نتيجه بتواند مباني نظري توسعه را نقد كند، جهان حاصل از اين روند را تغيير دهد، و روند پيشرفت را با شتاب، توش و توان، و پشتوانه علمي كنوني اش هدايت كند، آغاز كرد. جستجو در پي مفاهيم بنياديني براي انگاره اسلامي ايراني پيشرفت در كالبد مباحث اقتصادي، سياسي، فرهنگي... پيش از جستجو در پي مباني معرفتي آن و پرمايه كردن اين مباني با علوم دردسترس كنوني، كاري بيهوده است، زيرا هم اقتصاد و هم سياست... و هم روند پيشرفت در آنها مباني نظري خود را دارند و اگر ما بدون احياي مباني معرفتي اقتصاد و سياست و ... و روند پيشرفت در آنها، در اين زمينه ها كنكاش كنيم، در نبود مباني معرفتي بايسته، به ناگزير به دام همان ضد معرفت مي افتيم.