خوانش شيخ صنعان در قاب نمادشناسي ماندالا

نقدِ كهن الگويي از رويكردهاي نقدِ ادبي و ماندالا يكي از مفاهيم كهن الگويي است كه روانشناسي به تآثي از دين از آن الهام گرفته و سپس وارد ادبيات شده است، واژه اي سانسكريت و شامل تصاويري ذهني بازمانده از اجداد بشري است. از دايره هاي متّحدالمركز، صور شعاع دار يا كروي است كه همه حلقه ها يا مربع ها، داراي نقطه اي مركزي هستند و سير به سوي تكامل و فردانيّت را به ظهور مي رسانند. با خوانش نمادهاي كهن الگويي ماندالا در حكايت شيخ صنعان به ناخودآگاه كنشگران، دست مي يابيم. بن مايه عرفاني اثر و پيوستن پديده رؤيا و خواب به داستان در ظاهر سفر بيروني و دروني در جريان است؛ ولي نشان دهنده سير و سلوك عرفاني براي رسيدن به آرامش و كمال است. چند نماد بارز، چون خورشيد و عدد چهار، كنشگران اصلي داستان را از طريق گذر و سفر در دور اين تصاوير محاصره و بعد از گذر دادن از مراحل مختلف به كمال و نوزايي در قالب تبديل و تحوّل يا استحاله در منبع نور، به يگانگي دائمي مي رساند.