دايره درد و ارتباط آن با دستگاه دايره اي فكري عطار

عطار نيشابوري(553-627 هـ.ق) را پس از سنايي، مي توان دومين شاعر برجسته ادبيات عرفاني ايران ناميد. عطار كه برخلاف سنايي، در پهنه نثر عرفاني هم طبع آزمايي كرده، برجسته ترين آراء عرفاني خود را در مثنوي هايش به رشته نظم درآورده است. از مهمترين و پربسامدترين انديشه هاي عرفاني او در مثنوي هايش، نظريه «دردِ دين» مي باشد كه اگرچه پيش از عطار، سنايي در اين موضوع، دادِ سخن داده است، مي توان گفت كه اين مبحث، در دستگاه فكري عطار گسترده تر مي باشد و در تناسب و تداوم ديگر آراء برجسته عرفاني عطار قرار دارد. در واقع اساس ساختمان فكري عطار در مثنوي هايش، بر مبناي مباحثي مانند «درد دين»، «عشق» و «اخلاص» مي باشد كه همه به هم، دايره وار مرتبط هستند و به هم ارجاع مي يابند. آنچه كه نظير آن را مي توان در فصوص الحكم ابن عربي يافت. مي توان گفت، انديشه عطار، در مثنوي هايش در انسجام كامل با همديگر و مكمّل و مؤيّد يكديگرند، اما به علّت وجود شاخ و برگهاي زيادِ ناشي از ايرادِ حكايات و تمثيلاتِ مختلف، اين خصيصه را پس از مطالعه عميق آثار او مي توان ديد. در اين مقاله، كاركردِ «دردِ دين» در مثنوي هاي عطّار و تناسب آن با ديگر انديشه هاي محوري عطار مانند نظريه «عنايت الهي»، «عشق» و «اخلاص» مورد نقد و بررسي قرار مي گيرد.