مريد يا منتقد؟ (احوال و اقوال مشايخ تصوف از نگاه عطار و گيسودراز)

نويسندگان عارف هنگام سخن گفتن درباره احوال مشايخ يا نقل سخنان يا بيان حكاياتي درباره آنها معمولاً گزارشگري هستند كه خود مريدانه به تحسين و تأييد و گاه حتي بزرگنمايي اين احوال و اقوال پرداخته اند. يكي از اين نويسندگان شيخ فريدالدين عطار نيشابوري است كه در تذكرة الاوليا با رجوع به منابع پيش از خود، شرح احوال مشايخ صوفيه را گرد آورده است. دو سده بعد از عطار، عارف ديگري مشهور به گيسودراز در شرحي كه بر الرساله قشيري نوشت، اين شيوه مرسوم را رعايت نكرد و در اثناي شرح خود، سخنان قشيري و ديگر عارفان را نقد كرد.نگاه وي به الرساله بيشتر نگاه يك منتقد است تا يك مريد يا شارح صرف. بدان دليل كه يكي از منابع اصلي عطار نيز كتاب الرساله بوده است بر آن شديم اقوال و حكاياتي كه عطار از الرساله گرفته است را با شرح گيسودراز مقايسه كنيم تا تفاوت نگرش اين دو عارف برجسته درباره مشايخ تصوف آشكار شود.