از رويكرد «معرفت شناختي» عطار تا «هستي شناختي» شاه داعي (مطالعه تطبيقي اصطلاحات عرفاني در آثار عطار و مشاهد شاه داعي شيرازي)

شاه داعي شيرازي يكي از شاعران عارف قرن نهم هجري، از شاگردان شاه نعمت الله ولي و از مبلّغان انديشه هاي عرفاني ابن عربي است كه آثار متعدّدي به نظم و نثر از وي باقي مانده است. مثنوي «مشاهد» اوّلين مثنوي از مثنوي هاي شش گانه ي وي است. شاه داعي در سرودن مثنوي مشاهد بيش از هر چيز به آثار عطار بخصوص منطق الطير نظر داشته است. جستار حاضر با بهره گيري از روش تحليلي توصيفي و منابع كتابخانه اي برخي از اصطلاحات مهم و پربسامد مثنوي مشاهد را به صورت تطبيقي با آثار عطار مطالعه كرده است. حاصل نشان مي دهد كه: 1. منطق الطير عطار يكي از منابع بسيار مهم و تأثيرگذار در حوزه عرفان و تصوّف است و بازتاب گسترده اي در آثار عرفا داشته است. 2. شاه داعي در بيان مضامين عرفاني، مطابق با مشرب فكري خود و متأثر از انديشه هاي ابن عربي به بيان مضامين عرفاني پرداخته است. 3. هرچند كه ميان سنّت اوّل و دوم عرفاني، يا به تعبير برخي از صاحب نظرانِ معاصر، ميان دو رويكرد عملي و نظري، در مثنوي مشاهد نمي توان خطّ و مرزبندي مشخّصي را معيّن كرد؛ امّا رويكرد هستي شناسانه شاه داعي، بيش از رويكرد معرفت شناسانه در اين اثر بازتاب پيدا كرده است و انتخاب عنوان «مشاهد» براي اين مثنوي گوياي تأكيد شاعر بر شهود و رويكرد هستي شناسي وي است.