سير نثر صوفيانه ازقرن پنجم تا هشتم هـ ق.

تأليفات صوفيان را مي توان به دو گروه اصلي متن هاي مغلوب و متن هاي متمكّن تقسيم كرد. متن هاي مغلوب به متوني گفته مي شود كه حاصل بي خويش نويسي و بدون انديشۀ قبلي مؤلف است. در نقطۀ مقابل، متون متمكّن به متوني گفته مي شود كه حاصل رونويسي از دفتر كُراسه است؛ يعني مؤلف با قصد و انگيزه قبلي و با استفاده از متون معتبر پيش از خود و سخنان مشهور بزرگان تصوّف و استناد به آيات، احاديث، حكايات و امثال، اثر خود را تأليف مي كند. دراين پژوهش برآنيم تا با برّرسي پنج اثر از گنجينه آثارصوفيانه كه هر كدام به دوره خاصّ زماني تعلّق دارند، به سيرتطوّر متون متمكّن صوفيانۀ فارسي بپردازيم. روش كار ما در اين پژوهش استفاده از شيوه استقرايي است؛ يعني با تحليل و برّرسي چند اثر واحد از يك مجموعه، به ساختار و اصول كلّي آن مجموعه دست يابيم. بدين منظور كارمان را با اولين اثر فارسي مستقل عرفاني به نام كشف المحجوب كه در نيمۀ دوم قرن پنجم هجري تأليف يافته است شروع مي كنيم و در ادامه به برّرسي كتاب هاي انس التائبين شيخ احمد جام، صوفي نامه قطب الدّين منصور عبادي، مرصاد العباد نجم الدّين رازي و در نهايت با برّرسي مصباح الهدايه كاشاني كه در اوايل قرن هشتم تأليف يافته است كار خود را به پايان مي رسانيم. دراين پژوهش هدفمان اين است كه با برّرسي چند اثر شاخص از متون متمكّن صوفيانه كه بين قرون پنج تا هشت، يعني دوران اوج تصوّف و عرفان اسلامي، تأليف يافته است به ساختار و سبك كلّي نثر صوفيانه برسيم و نيز ببينيم كه نثر صوفيانه چه تأثيري بر ديگر متون آن زمان از قبيل علمي، سياسي و... گذاشته است.