ويژگي¬هاي زباني و ادبي مجالسِ تفسيري فضل‌بن محب نيشابوري

مجالس تفسيريِ فضل‌بن محب نيشابوري متني چاپ‌نشده و متعلق به قرن پنجم هجري قمري است و مشتمل است بر تفسير آياتي از قرآن مجيد به ¬¬شيوه¬اي خاص و نظام‌مند و با صبغه‌اي واعظانه و عرفاني. در اين جستار، ويژگي‌هاي زباني و ادبي اين متن متقدم با ارائۀ شواهدي متعدد، بررسي و تحليل گرديده¬است؛ در مقالۀ حاضر، فقط از ويژگي¬هايي سخن رفته‌است كه نسبت به ساير آثار بازمانده از دورۀ رشد و تكوين زبان فارسي، نادر و كمياب به‌شمار مي‌روند و يا در مجالس تفسيري از بسامدي بالا و قابل‌توجه برخوردارند. در بخش ويژگي‌هاي آوايي و واجي، از فرايندهاي واجي در مجالس تفسيري و كاربرد برخي از واژه‌ها با صورت آواييِ همانند يا نزديك به فارسي ميانه سخن گفته شده‌است‌؛ در ادامه، مشخصه¬هاي صرفي و ساختواژي و سپس مؤلفه‌هاي نحوي كتاب تجزيه و تحليل شده¬ و در پايان، خصايص ادبي اثر واكاوي گرديده‌است. در اين مقاله، ويژگي¬هاي زباني برپايۀ آموزه¬ها و روش‎‌هاي زبان‌شناسي معاصر، و مشخصه‌هاي ادبي براساس علم بلاغت سنتي بررسي شده‌است و ضمناً از كاربرد اكثر اين خصايص در تبيين، تفهيم و تفهّم مطالب و تأثير آن‌ها بر ذهن و احساس مخاطبان سخن رفته‌است. داده‌ها و نتايج اين جستار در تحقيقات گسترده‌تر بعدي درزمينۀ تاريخ زبان فارسي و سبك دورۀ تأليف اين كتاب، مفيد، كارا و قابل ‌استناد خواهند بود. براي انجام اين پژوهش از دست‌نويس كهن و ‌منحصربه‌فرد مجالس تفسيري استفاده شده‌است.