بازشناسي حكمت معماري اسلامي در ساختار فضايي خانه‌هاي سنتي ايراني

در شكل‌گيري ساختار فضايي خانه‌هاي ايراني نظر، جهان‌بيني، حكمت اسلامي و تفكر ارتباط بسيار نزديك با فضا داشته است. اين امر ممكن است در مرحله اول جستجوگر حل مسائل جوي و اقليمي بوده باشد؛ ولي در مراحل تكميلي، ذهنيتي مشهود است كه در آن كليه تحولات عقلاني و تخيلات معنوي نفوذ كرده‌اند. در اين تحليل ويژگي‌هايي قابل استخراج است كه تقريباً خاص اين مملكت است و طبيعتاً از آنجا كه بستر ارزش اصلي آن اسلام بوده است، اين ويژگي‌هاي كالبدي و فضاي معماري در ديگر كشورهاي اسلامي نيز قابل مشاهده است. معماري سنتي ايراني داراي ويژگي‌هايي مي‌باشد كه سبب شده در مقايسه با معماري كشورهاي ديگر جهان از ارزشي ويژه برخوردار گردد. در اين پژوهش، با بهره‌گيري از روش توصيفي- تحليلي و با هدف بازنمايي و بيان ويژگي‌هاي ساختار فضايي خانه‌هاي ايراني بر پايه‌ي حكمت اسلامي اين نتيجه بدست آمده است كه معماري سنّتي ايراني، هم از شرايط زيست بوم و محيطي بهره مي‌گيرد و هم بر اساس اصول و ارزش‌ها شكل گرفته است. مطالعه‌ي ويژگي‌هاي ساختاري خانه‌هاي ايراني، نشان‌دهنده‌ي تأثير روشن و نيز ناپيداي ارزش‌هايي است كه ريشه در اعتقادات و باورهاي آسماني و معنوي ايرانيان داشته و بدون انقطاع تاريخي، در اثر ممارست، حقيقت‌جويي و نوگرايي ايرانيان در تماس با ساير تمدن‌ها و در دوره اسلامي، بر پايه‌ي جهان بيني اسلامي- ايراني شكل گرفته است. از همين رو در مقاله حاضر برخي از اين ويژگي‌ها بررسي شده‌اند و چگونگي پيوند ميان اين اصول با خانه‌هاي ايراني سنجيده شده است. از دستاوردهاي اصلي اين پژوهش بازشناسي حكمت معماري اسلامي در خانه‌هاي سنتي ايراني مي‌باشد كه در عين زوال‌ناپذير بودن، همواره كالبدي نو و متناسب با زمان و مكان از آنها ظهور و بروز نموده است.