ارزشيابي شهودي، ضرورت اجتناب‌ناپذير مديريت در نظام آموزش عالي ايران

در شرايط كنوني، نظام آموزش عالي كشور با مشكلات عديده‌اي روبه‌رو است. در عصر حاضر انتظار مي‌رود حل مشكلات در شرايط بسيار عادي از طريق بررسي و ارزشيابي‌هاي صرفاً علمي (عمدتاً با رويكرد اثباتي و گفتمان كمّي) و تصميم‌گيري بر اساس نتايج آن صورت پذيرد. راز ترويج و پيشرفت نسبي ايدة ارزشيابي در دو دهة اخير در ميان مديران دانشگاه‌ها از همين ضرورت ناشي مي‌شود. اما انتظار از ارزشيابي، به‌عنوان وسيله‌اي كه هر مديري را قادر به تصميم‌گيري درست و مؤثر خواهد كرد، مانند انتظاري است كه از سه دهة پيش با گسترش سيستم‌هاي كامپيوتري در ايجاد نظم و انضباط و كارايي دستگاه‌هاي اجرايي و غير اجرايي كشور مي‌رفت. علت ناكامي در برآورده شدن انتظار اخير، تصور نادرست از نقش سيستم‌هاي هوشمند و روش‌هاي علمي، تا سرحد حذف نقش انسان بوده است. اكنون دريافته‌ايم كه مشكل اصلي كشور مديريت است. مديريتي كه عليرغم سابقه نه‌چندان زياد در بهره‌برداري از سيستم‌هاي ارزشيابي، براي علمي نشان دادن خود، قدرت تشخيص و ابتكار خود را وانهاده است. اين مقاله در پي بررسي نقش ارزشيابي‌هاي شهودي در ميان مدل‌هاي تصميم‌گيري مديران به‌ويژه مديران دانشگاه‌ها است. اين بررسي در چارچوب نظرية پردازش دوگانه صورت مي‌گيرد. واحد تحليلي و نمونه‌ها، روايت‌هاي مديريتي دانشگاهي در ايران و جهان و تجربه‌هاي نويسندگان است. با مرور انتقادي ادبيات موضوعي، بررسي‌ها نشان مي‌دهد كه درك و ارزشيابي شهودي فقط يك توانايي مستحسن براي مديران نيست بلكه يك ويژگي اجتناب‌ناپذير است. افراط در تكيه‌بر ارزشيابي‌هايي با رويكرد اثباتي، مديران دانشگاه‌ها را به‌سوي وانهادن قدرت تشخيص فردي سوق داده است. درحالي‌كه تجربه توسعه درخشان دهة 1340 شمسي كشورمان و نيز تجربه وسيع كشورهاي پيشرفته نشان مي‌دهد كه اولاً قدرت درك و ارزشيابي شهودي، حذف ناشدني است و ثانياً بايد بر تقويت و تحكيم مباني و روش‌هاي توسعة آن و تربيت مديراني با شمّ قوي در تشخيص و ارزشيابي پديده‌ها و رخدادها، همت گماشت.