جايگاه فيروزه در زيورآلات سنتي زنان بلوچ

فيروزه از سنگ هاي نيمه قيمتي است كه استفاده از آن در ايران دوره باستان و بعد از آن در دوره اسلامي رواج بسياري داشته است. از آن جمله، استفاده فيروزه در ساخت زيورآلات بلوچستان است. هنر زرگري از سابقه اي ديرينه در سه شهرستان سراوان، ايرانشهر و چابهار برخوردار است. نقش و نگارهايي كه زرگران بلوچ بر روي زيورآلات كار مي كنند، استادانه منقوش و مزين به نگين هاي فيروزه شده اند. زيورآلات سنتي بلوچستان شامل: 1- زيورآلات سر و مو 2- زيورآلات گوش 3- زيورآلات بيني 4-گردنبندها و سينه ريزها 5- زيورآلات دست 6- زيورآلات پا است. رنگ زيباي سنگ فيروزه از سويي، همينطور اعتقاداتي كه از دوره باستان نسبت به رنگ فيروزه اي و سنگ فيروزه وجود داشت و نيز تشديد اين اعتقادات در دوره اسلامي باعث شد تا اين سنگ بسيار مورد توجه قوم بلوچ قرار گيرد. روش گردآوري اطلاعات در اين پژوهش كتابخانه اي و ميداني و روش تحقيق تاريخي- توصيفي است. اعتقاداتي نظير پيروزي، دفع چشم زخم و فال نيك باعث شد كه مردمان بلوچستان از اين سنگ در ساخت زيورآلات استفاده كنند، تا جايي كه هم اكنون نيز مورد توجه و علاقه ي جامعه معاصر بلوچ است. اما علي رغم اين پيشينه ي افتخارآميز، متأسفانه در حال حاضر استفاده از فيروزه در وضعيت مطلوبي نيست و بر اساس مصاحبه‌هاي انجام شده با زرگران و طلاسازان بلوچ، هم اكنون بخش قابل ملاحظه اي از فيروزه‌هاي تراشيده شده در بازار بلوچستان را فيروزه‌هاي شيميايي آمريكايي و چيني كه به صورت قاچاق وارد كشور مي‌گردد، تشكيل مي‌دهد. با وجود چنين مسأله نگران كننده اي تاكنون تحقيق علمي براي پاسخگويي به اين سؤال كه چرا از فيروزه ي نيشابور به مانند گذشته استفاده نمي شود؛ انجام نشده است. بر اساس مصاحبه هاي انجام شده با زرگران، قيمت ارزان، رنگ آبي تيره فيروزه هاي مصنوعي از جمله دلايلي است كه باعث شده فيروزه ي نيشابور جايگاه خويش را در طلاسازي سنتي بلوچستان به مخاطره بيندازد. اميد است كه اين تحقيق بتواند از طريق پاسخگويي به سؤالات فوق در جهت آشنايي بيشتر با صنعت فيروزه نيشابور و رفع موانع و مشكلات آن مفيد واقع شده و جايگاه واقعي خويش را در بازار مصرف زيورآلات سنتي بلوچستان مجدد پيدا نمايد.