راه ابريشم و فيروزه نيشابور؛ بررسي نقش راه ابريشم در اقتصاد فيروزه نيشابور (باستان شناسي و فيروزه)

از اولين تجارت‌هايي كه بين ملت‌ها در طول تاريخ ثبت شده مبادلات بازرگاني ابسيدين و سنگ چخماق در عصر حجر است. بوسانكوات از محققاني است كه تجارت سنگ را در حفاري سال 1901م كشف كرده است. تجارت سنگ، اولين بار در جنوب غرب آسيا آغاز شد. گمان مي‌رود كه از ابسيدين به عنوان يك ماده براي تهيه ي ظروف و يا ابزار برش استفاده مي‌كردند. بعدها استفاده از سنگ‌ها به عنوان جواهرات و لوازم تزييني مخصوصاً از سنگ‌هاي عقيق و فيروزه مربوط به تاريخ مصر است. در كاوش‌هاي اهرام مصر فيروزه‌هايي يافت شده كه بيش از 6000 سال قبل، در مراسم تدفين مقامات سلطنتي مورد استفاده قرار گرفته بود. حدود 4000 سال پيش معدن‌كاوان ايران در نيشابور به گونه‌اي از فيروزه دست يافتند كه به فيروزه رنگ آسماني معروف است. در شمال آمريكا اولين كاربرد شناخته شده از فيروزه، به بيش از 2000سال قبل در منطقه چاكوكانيون برمي‌گردد. در اين منطقه كه روزگاري يكي از قطب‌هاي تجاري منطقه ي نيومكزيكو آمريكا به شمار مي‌رفت؛ هنرمندان باستاني مهره‌ها، آويزه‌هاي مرصع كاري و تنديس‌هاي كوچك از فيروزه را توليد مي‌نمودند. در ايران باستان سنگ جواهر فيروزه را در مچ دست و يا دور گردن مي‌آويختند و از آن براي محافظت در برابر حوادث غيرمترقبه و مرگ استفاده مي‌كردند. قديم‌ترين تراش از فيروزۀ معدن نيشابور مجسمه‌اي است به شكل يك گوساله كه حدود 7 هزار سال قدمت دارد و در موزه ي ايران باستان نگهداري مي‌شود. آنچه در اين مقاله مورد بررسي قرارگرفته تاريخچه حفاري از معدن فيروزه نيشابور، تاريخ اقتصادي و تجارت فيروزه در مسير راه ابريشم و بازسازي اين راه در همين سال‌هاي اخير و عبور آن از شهر نيشابور و فيروزه در دوره‌هاي مختلف باستاني و اشاره‌اي به سنگ درماني در طب سنتي است.