مطالعه و تطبيق نقوش كاشي‌كاري ايوان عتيق حرم مطهر رضوي و ايوان مسجد گوهرشاد

از عوامل موثر در شكوه و زيبايي معماري ايران به‌ويژه در دوران اسلامي به تزئين و آرايش بناها مي توان اشاره كرد كه در ادوار مختلف و با توجه به تحولات اجتماعي و فرهنگي، خود را به‌صورتهاي گوناگون و هماهنگ با بنا آشكار ميسازند. در اين ميان، حرم مطهر رضوي در قرون مختلف تجليگاه هنر و خلاقيت هنرمندان بودهاست. پژوهش حاضر بر‌ آن است تا با استفاده از روش توصيفي- تحليلي به بررسي تطبيقي بخشي از تزئينات مسجد گوهرشاد از دوره تيموري و صحن عتيق از دوره صفوي در حرم مطهر رضوي بپردازد؛ كه مي‌تواند در مطالعات نمادشناسي مربوطه راه‌گشا باشد. ضرورت اهميت مقايسه‌ نقوش كاشي‌كاري اين دو ايوان، درك هر چه بيشتر مفهوم تزئينات حاكم در هركدام ازين دو دوره تاريخي و ميزان تاثير هنر دوره تيموري بر دوره صفوي ميباشد. براي تحليل نقوش، پس از مطالعات ميداني و كتابخانه اي و بررسي فرمي اوليه در هر يك از دو بنا، ابتدا هر كدام در چهار دسته گياهي، جانوري، هندسي و كتيبه‌دار دسته‌بندي و به‌بررسي جزئيات آن‌ها پرداخته شده‌است. سپس اين داده‌ها، در دو بنا مورد مقايسه تطبيقي قرار گرفته است. يافته‌هاي تحقيق نشان مي‌دهد با همه تاثيراتي كه هنر دوره تيموري بر هنر دوره صفوي گذاشته ، تكنيك اجرا، نقوش به كار رفته و رنگ زمينه كاشي‌ها در دوره صفوي به نسبت دوره تيموري متنوع‌تر گشته‌است كه مي توان علت آن‌را در سهولت اجرا با كاشي هفت‌رنگ دانست. اين كاشي‌ها از منظر در بر داشتن نقوش اسليمي و ختايي، اشتراكاتي دارند. نقوش حيواني و همچنين نقوش نوشتاري، منحصر به ايوان عتيق است و در گوهرشاد نمونه مشابهي ندارد. در مقابل، نقوش هندسي در مسجد گوهرشاد قابل رويت است كه نمونه آن در ايوان عتيق به چشم نمي‌خورد.