ترسيم شبكه معنايي مفاهيم اخلاق اجتماعي قرآن كريم بر اساس گزاره هاي اخلاقي

بخش قابل توجهي از آيات قرآن كريم مشتمل بر مضامين اخلاقي است. با توجه به تحقيقات گسترده ي كه در حوزه علوم قرآني صورت گرفته است محققان قرآني گزاره ها و مفاهيم متعدد و متنوعي در كتب و تفاسير اخلاقي خود ارائه كرده اند. و برداشت‌هاي مختلفي از يك آيه ارائه كرده اند.بر همين اساس هدف پژوهش حاضر ترسيم روابط معنايي مفاهيم اخلاق اجتماعي در قرآن كريم است. جامعه آماري پژوهش حاضر 427 آيه قرآن كريم در موضوع اخلاق اجتماعي است كه با كد گذاري و مقوله بندي آيات بر اساس گزاره هاي اخلاقي در قالب يك مفهوم، دوازده مقوله و 87 زير مقوله ارائه شد. روش پژوهش حاضر بر اساس فن تحليل محتواي مضموني و بر مبناي واحد آيات و به صورت روش آميخته (كمي و كيفي) جداول تحليل محتوا تشكيل شد و سپس مفاهيم، مقوله ها و زير مقوله هاي هر آيه استخراج شد به عبارت ديگر ابتدا با نگاه تفسيري به هر آيه، گزاره هاي اخلاق اجتماعي تشكيل دهنده مضامين و جهت گيري‌هاي هر آيه تفكيك و سوره ها و آيات مرتبط با هر مقوله در ذيل گزاره هاي خود قرار گرفتند به منظور تحليل داده ها از نرم افزار اكسل در بخش كمي و از نرم افزار مكس كيو دا در بخش تحليل كيفي استفاده شد. حاصل نتايج نشان داد كه از مجموع 427 آيه اخلاق اجتماعي مقوله ي ارزش هاي اسلامي درمورد اموال با 77 آيه( 03/18 درصد)، ارزش هاي اخلاقي درگفت وشنود با 57 آيه (35/13 درصد)،حقوق اعضاي جامعه با 49 آيه ( 48/11 درصد)، خانواده با 47 آيه (01/11 درصد)، آداب معاشرت با 44 آيه(10/10 درصد)، اصلاح و فساد با 36 آيه (43/8 درصد)، وفاي به عهد با 32 آيه (49/7 درصد)، جامعه با 31 آيه (26/7 درصد)، اخلاق اسلامي در برابر رفتارغيراخلاقي با 27 آيه (32/6 درصد)،، اخلاق و زندگي اجتماعي با 14 آيه (28/3 درصد)،عدالت و ظلم با 11 آيه (58/2 درصد) و ارزش هاي اخلاقي با 3 آيه (7/0 درصد) به ترتيب از بيشترين آيه تا كمترين آيه مشخص گرديد. دستاورد پژوهش حاضر ارائه مدل معنايي از گزاره هاي اخلاقي مفاهيم اخلاق اجتماعي همراه با معرفي سوره ها و آيات مرتبط با آن است در مجموع پژوهش حاضر جامعيت و كارآمدي قرآن كريم را در موضوع اخلاق اجتماعي نشان مي دهد.