مطالعه عناصر فرهنگي مناظره امام رضا (ع) با دگرانديشان

مناظره يكي از راه هاي روشنگري ديني و كشف حقيقت و از روش هاي مهم نفوذ، تاثيرگذاري و دعوت به دين و ارزش هاي الهي در آيين اسلام بوده، كه جلو هاي زيبايي از آن در مناظرات امام رضا (ع) با دگر انديشان و بزرگان اديان و مذاهب، تجلي يافته است. مطالعه و تبيين عناصر يا ويژگي هاي فرهنگي كه در مناظرات امام رضا (ع) با دگرانديشان وجود دارد، مي تواند راه را براي انجام موفق و اثربخش مباحثات و مناظرات امروزي و زدودن غبار مهجوريت از مفاهيم و آموزه هاي اساسي تشيع در جهان كنوني و نيز شناساندن حقيقت اسلام هموار سازد؛ كه در اين مقاله، اين موضوع مورد توجه قرار گرفته است. بيانات امام(ع) در عرصه اين مناظرات، از دو جنبه روش و محتوا قابل توجه است و عناصر فرهنگي مطالعه شده در اين تحقيق، ناظر به روش مناظره است و بي ترديد بدون اتخاذ روش درست و اصولي در مناظره، نمي توان اميدي به تاثير شايسته محتوا و فرآيند مطلوب مناظره داشت. در اين بررسي، به محافل مناظره امام (ع) با بزرگان و انديشمندان ساير اديان و مذاهب، از منظر فرهنگي نگريسته شده، تا ويژگي هاي فرهنگي مهم و قابل الگويابي در نحوه مذاكره، مشخص و تبيين گردد. هشت ويژگي مهم فرهنگي مناظره امام رضا (ع) با دگرانديشان را، مي توان بدين گونه بيان كرد: احترام به بزرگان اديان و مذاهب و دگرانديشان، داشتن رويه منطقي و استدلالي در مناظرات، تنبه و واداشتن مخاطب به تفكر و تسليم در برابر حقيقت، ثبات اعتقادي و استواري در انديشه ديني، اشراف علمي بر مضامين مناظرات، سعه صدر و گوش دادن، جدال احسن و راستگويي و گفتگوي مؤجز و قابل فهم. اين ويژگي هاي فرهنگي در مناظرات امام رضا (ع)، مي تواند سرمشقي براي محافل مباحثه و مناظره در دنياي امروزي و با هدف تبيين و دفاع از آيين شيعه باشد.