كثرت گرايي ديني هنجاري و اخلاق مناظره (نگاهي به مدارا و تساهل به مثابه مبناي اخلاق شناختي مناظرات رضوي)

گفت وگوي اديان و مناظره داراي مباني و اصول مختلفي است كه از جمله آن ها مباني اخلاق شناختي است و بدون بسترسازي اخلاقي، مناظره علمي و گفت وگوي ديني ممكن نيست. مباني اخلاقي متعددي را مي توان براي گفت وگوي اديان برشمرد كه مدارا و تساهل ديني (در اين مقاله از آن تعبير به «كثرت‌گرايي ديني هنجاري» مي‌كنيم) يكي از آن هاست. در دنياي امروز، تساهل را اغلب مفاهمي مي‌دانند كه محصول دنياي غرب و مدرنيته است و فرهنگ‌هاي ديگر، به‌ويژه اسلام با چنين مفاهمي آشنا نيستند، در حالي كه پژوهش‌هاي علمي و تاريخي بيانگر آن است كه اين تصور تا چه اندازه وارونه است؛ اسلام ديني است كه در طول تاريخ بهترين چهره مدارا و تحمل عقايد و افكار مخالفان را از خود نشان داده و صدها سال پيش از آن‌كه اروپاييان از تساهل سخن بگويند، مسلمانان در فرهنگ اسلامي به آن پايبند بوده‌اند. در دوره امام رضا(ع) كه يكي از دوره هاي ظهور تكثر ديني است، حضرت بر همين مبنا، رفتاري مسالمت آميز با ديگران به ويژه پيروان اديان و مذاهب مختلف داشتند. روش و نحوه رفتار حضرت در گفت وگوها و مناظراتي كه با دانشمندان و اصحاب اديان ديگر داشتند، بهترين الگو در اين زمينه است. بر اين اساس،‌ نوشتار حاضر به تحليل و تبيين تساهل و كثرت گرايي ديني هنجاري در مناظرات و سيره رضوي مي پردازد و مباني آن را مورد بحث و بررسي قرار مي دهد.