تاريخ معرفت شناختي علم و كاركردهاي آن در آموزش علوم تجربي

اين مقاله پيشنهاد جديدي را براي ارتقاء كيفيت آموزش و يادگيري علوم تجربي و توسعۀ ذهنيت علمي دانش‌آموزان ارائه مي‌كند. اين پيشنهاد مبتني بر كاركردهاي آموزشي تاريخ معرفت‌شناختي علم مي‌باشد كه برآمده از معرفت‌شناسي تاريخي علم است كه توسط گاستون باشلار، فيلسوف علم فرانسوي، در نيمه اول قرن بيستم ارائه شده است. براي اين منظور ابتدا به بررسي اهميت ويژه‌اي كه تاريخ علم از اوايل دهه شصت ميلادي متأثر از پژوهش‌هاي توماس كوهن پيدا كرد، مي‌پردازيم. سپس نشان مي‌دهيم كه چند دهه قبل از آن در فضاي فلسفه علم فرانسوي نگرش تاريخي در مطالعه علم در جريان بوده است كه در فلسفه علم گاستون باشلار به شكل معرفت‌شناسي تاريخي بروز مي‌يابد و بسياري از باورهاي فلسفه‌هاي علم غالب آن دوران يعني پوزيتيويسم منطقي و ابطال‌گرايي پوپر، از جمله فرض پيشرفت خطي و انباشتي علم، را زير سؤال مي‌برد. پس از آن به شيوه توسعه معرفت‌شناسي تاريخي علم توسط باشلار و به چيستي تاريخ معرفت‌شناختي علم پرداخته، ضمن بررسي ويژگي‌هاي آن وجه تمايز آن با تاريخ‌نگاري عادي علم را مشخص مي‌كنيم. سپس به بررسي كاركردهاي آن در آموزش علوم تجربي مي‌پردازيم. اين بررسي نشان مي‌دهد كه تاريخ معرفت‌شناختي علم مي‌تواند داراي دو كاركرد عمدۀ 1) وجه آموزشي خطاشناختي؛ و 2) آشنايي با ماهيت علم؛ در آموزش علوم تجربي باشد.