پيشرفت علمي و ظهور نخبگان در سده‌هاي ميانه تاريخ ايران؛ دلايل و زمينه‌ها

سده‌هاي ميانه تاريخ ايران به ويژه قرون سوم تا پنجم هجري قمري را مي بايست دوره‌اي عظيم و خيره‌كننده در عرصه‌هاي علمي و فرهنگي به‌شمار آورد. تاريخ ايران در اين مقطع شاهد ظهور تعداد كثيري از نخبگان با اختراعات، اكتشافات و نوآوريهاي بي شمار در عرصه‌هاي گوناگون علمي ـ فرهنگي بوده ‌است. لذا نوشتار حاضر به روش توصيفي ـ تحليلي در پي پاسخ به اين سؤال اساسي است كه دلايل و زمينه‌هاي ظهور نخبگان علمي در قرون سوم تا پنجم قمري كدام است؟ ضمنا در پرسشي ثانوي، ايدئولوژي حاكم بر جامعه و سياست‌هاي دستگاه حكومتي در اين رخداد مهم چه نقشي داشته است؟ يافته‌هاي پژوهش حكايت از آن دارد كه علاوه بر آموزه‌هاي اسلامي، بايستي جامعه و حكومت تمدن ساز را در مولفه هايي چون سياست آزاد انديشي ديني، حمايت از علم و عالم، ايجاد اقتصاد پويا و رفاه اجتماعي بعنوان عوامل اصلي حركت علمي و ظهور نخبگان در اين دوره از تاريخ ايران به شمار آورد. يافته‌هاي پژوهش حاضر مي‌تواند ضرورت قرار گرفتن برخي از مولفه‌ها در سند پايه الگوي پيشرفت را تبيين كند و به ارائه سند الگوي ايراني اسلامي پيشرفت ياري رساند.