امانتداري تسهيل گذار از كنترل‌گري به تعامل با محيط‌زيست و زمينه‌سازي نگاه فرابخشي در الگوي اسلامي ايراني پيشرفت

امام صادق عليه السلام به عنوان بصري كه مي پرسد: يا أَبَا عَبْدِاللَهِ! مَا حَقِيقَةُ الْعُبُودِيةِ؟! مي فرمايد: ثَلاَثَةُ أَشْيآءَ: أَنْ لاَ يرَي‌ الْعَبْدُ لِنَفْسِهِ فِيمَا خَوَّلَهُ اللَهُ مِلْكا، لاِنَّ الْعَبِيدَ لاَ يكونُ لَهُمْ مِلْك، يرَوْنَ الْمَالَ مَالَ اللَهِ، يضَعُونَهُ حَيثُ أَمَرَهُمُ اللَهُ بِهِ...: اي‌ أبا عبدالله‌! حقيقت‌ عبوديت‌ كدام‌ است‌؟ فرمود: «سه چيز است: اينكه بنده خدا در آنچه خداوند به او ارزاني داشته، احساس مالكيت نداشته باشد؛ زيرا بندگان ملكيتي ندارند و مال را از آنِ خدا مي دانند و آن را در جايي كه او فرموده است، به مصرف مي رسانند ... (بحارالأنوار، ج 1، ص 224-226) امام علي عليه‌السلام فرمود: رَأسُ الاِسلامِ اَلأمانَةُ؛ سر اسلام، امانت‌داري است(شرح غررالحكم، ج4، ص47). با ترسيم دو تغيير پارادايمي سنت به مدرنيته در رنسانس و صنعتي شدن به سوي توسعه پايدار با بروز بحران محيط‌زيست در نيمه دوم قرن بيستم، ظهور جهانبيني مكانيكي و شيوع كنترل گري بجاي تعامل و سازگاري با طبيعت به عنوان اصلي ترين پيامد تغيير پارادايم اول كه در پارايم دوم بدنبال حل آن هستند، ذكر شد. بررسي علل بحران محيط زيست نشان داد، توسعه فناوري، نهادهاي اجتماعي و نگرش به محيط زيست و اعتقادات فردي رابطه اي تنگاتنگ داشته و نبايستي اين عوامل را مجزاي از يكديگر در نظر گرفت. براين اساس با كمك شبكه فناوري، حكمراني و فرهنگ در حوزه منابع چهار پاراديم متمايز شد و با تشريح پاراديم سنت در حوزه منابع اين رابطه نشان داده شد. بدين ترتيب براي بررسي انسجام بخش هاي پنج گانه الگوي پايه ابتدا مدل امانتمدار و عناصر آن به عنوان مدلي كه ريشه در سنت اسلامي و ايراني داشته و در سطح جهاني نيز مورد توجه و بازخواني است و قادر است احياء كننده تعامل انسان و طبيعت بوده، فردگرائي را به جمع گرائي و مسئوليت و پاسخگوئي را ترغيب نمايد، مورد بحث قرار گرفت. با طرح اين سوال كه همه چيز اين عالم امانتي است در درست انسان امانتدار، سير مفاهيم محيط زيستي و تطابق آن با مدل امانتمداري در بخش هاي پنج گانه الگوي اسلامي ايراني پيشرفت مشتمل بر مباني، آرمان، رسالت، افق و تدابير در يك زنجيره مورد كاوش قرار گرفت. نتايج نشان داد با لحاظ برخي پيشنهادات و سريان امانتمداري در كليه آنها در نهايت به عنوان الگويي كه ظرف و مظروف امانت بوده و امانتمدارانه بهره برداري مي شود، خواهد توانست متمايز از پارادايم فعلي كشور كه عمدتاً گذار به توسعه پايدار را ذيل قانون اساسي تا نقشه جامع علمي دنبال مي كند، گذار به پارادايم مد نظر الگوي اسلامي ايراني پيشرفت را با زمينه سازي كليه بخشها و نگاه فرابخشي در الگوي تفصيلي تسهيل نمايد.